BETWEEN EMPIRE AND INSURGENCY--published by U.P. Press, 2015

BETWEEN EMPIRE AND INSURGENCY: THE PHILIPPINES IN THE NEW MILLENNIUM, publlshed by UP Press, April 2015.

PUBLISHED THIS MARCH 2015

LUPANG HINIRANG, LUPANG TINUBUAN:
Mga Sanaysay sa Kritika, Kasaysayan, at Politikang Pangkultura

ni E. SAN JUAN, Jr.
Profesorial Lecturer, POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES

BALINTUNANG KOMEDYA  SA MAMASAPANO:
Dulang Algoritmong Potensiyal
(Alinsunod sa paraan ng Ouvroir de Litterature Potentielle)


ni E. SAN JUAN, Jr.

[Paunawa: Lahat ng tauhan sa dulang ito ay pawang likhang-isip; kung sakaling kahawig ng mga personaheng buhay, ituring na aksidenteng pagkakataon lamang iyon at hindi talagang sinasadya--Awtor]



TAGPO 1:

Balisa si Presidente Obama at mga upisyal sa Pentagon, Washington DC..Baka bumagsak ang dolyar at ordeng kapital-pampinansiyal, pag-ulit ng 2008 krisis, kung hindi mahuhuli sina Zulkifli bin Hir at Abdul Basit Usman. Binabalaan na sila ng mga CEO ng Goldman Sachs, JP Morgan, IMF at World Bank na dapat kagyat lutasin ang ugat ng panganib sa Pilipinas. Tulala si Obama dahil sa dalawang bagay, na dapat piliin ninyo:

    Walang mahanap na Pinay/Pinay na eskiroll na magkukumpisal kung     nasaan ang dalawang terorista (tingnan ang Tagpo 8)

    Itinago ni Putin ang dalawang rebelde dahil sa panghihimasok ng U.S. sa     Ukraine (tingnan ang Tagpo 9)


TAGPO 2:

Nagsuplong kay P'Noy Aquino ang isang ahente ng Taliban sa Afghanistan kung saan nagtatago ang dalawang kontrabida.  Pinatawag si Heneral Alan Purisima na suspindido noon, ngunit nawawala ang heneral.  Siya ba ay nakompromiso ni:

    Kurt Hoyer, Press Attache ng US Embassy, na sikretong CIA ahente, na     naghahanda ng planong Wolverine sa Manila Hotel? (tingnan ang Tagpo     5)

    O ni bise-presidente Binay habang nagliliwaliw siya sa isang casino sa     Makati?  (tingnan ang Tagpo 7)


TAGPO 3:

Pinagpayuan ni Sec. Leila de Lima si P'Noy na dapat sa PNP (Philippine National Police) lamang sumangguni sapagkat hindi maasahan ang AFP
na matakaw din sa pabuyang limang milyong dolyar sa paghuli sa dalawang terorista.  Hindi makapagpasiya si P'Noy sanhi sa alin sa dalawang dahilan:

    Marami siyang utang kay Heneral Pio Gregorio Catapang, hepe ng AFP     (tingnan ang Tagpo 6)

    Binantaan na siya ni PNP Heneral Leonardo Espina at Int. Sec. Mar     Roxas dahil sa pakikipagsosyo sa isang seksing "socialite" (tingnan ang     Tagpo 2)


TAGPO  4:

Enero 25, 2015, lumunsad na ang 6 tropang Amerikano sa TCP (Tactical Command Post) ng Sheriff Aguak sa Manguindanao. Ngunit di nila alam ang tiyak na situwasyon ng Special Action Force ng PNP sapagkat ang planong Wolverine ay hindi katugma sa planong Exodus. Bakit nagkaganoon? Piliiin sa dalawang posibilidad:

    Nagsusugal ang dalawang heneral  sa Zamboanga AFP Western     Command, Rustico Guerrero at Edmundo Pangilinan, nang ipahatid ang     utos batay sa utlat ng drone ng mga Amerikano (tingnan ang Tagpo 2 )

    Inilihim ni PNP Chief Getulio Napenas ang tunay na sabwatan nila ng     MILF at BBP sa gagawing "pintakasi" sa Mamasapano  (tingnan ang     Tagpo 7)


TAGPO  5:

Sinabi ni P'Noy kay Purisima noong Enero 9 sa Bahay Pangarap--"Ayusin mo na kina Espina at Roxas... Ako na ang bahala kay Catapang."  Inutusan niya ang staff sa Malacanang na kontakin ang Coordinating Committee for the Cessation of Hostilities.  Bakit hindi nagawa iyon?  Piliin ang dahilan:

    Okupado sina Mohagher Iqbal sa US Embassy sa pakikipag-ugnayan sa     US Institute of Peace at mga kinatawan ng Malaysian Embassy tungkol sa     "investments"  sa kanilang "ancestral domain" (tingnan ang Tagpo 9)

    "Busy" si Chief Napenas sa pakikipag-usap sa isang kaibigan sa Moscow,     Russian Federation na nakahimpil sa Teheran, Iran (tingnan ang Tagpo 1)


TAGPO  6

Sumugod na ang 44 na PNP SAF sa Tukanalipao, baryo ng Mamasapano, hindi alam kung ang kalaban nila ay kabilang sa Abu Sayyaf, Al Qaeda, Jemaah Islamiyah, MILF (Moro Islamic Liberation Front), BIFF (Bangsamoro Islamic Freedom Fighters), o NPA (New People's Army), at walang muwang sa posisyon ng kanilang tinutugis. Ano ang rason ng ganitong pagkalito? Piliin:

    Pinangakuan na sila ng bahagi ng pabuya sa pagkahuli o pagkapatay kina     Marwan at Usman, kaya hindi na kailangan  tiyakin kung anong     pulitika o prinsipyo ng mga kaaway (Tingnan ang Tagpo 3)

    Binigyan sila ng kopya ng VFA (Visiting Forces Agreement), EDCA     (Enhanced Defense Cooperation Agreement) at CIA Counterinsurgency     Manual laban sa terorismo upang magamit sa pagdumi sa gubat      (Tingnan ang Tagpo 8).


TAGPO 7


Iginiit ni Napenas na "iniwan kami sa ere," ibig sabihin, walang ibinigay na "reward money" ang Washington nang makumpirma sa DNA test na napatay nga si Marwan. Naibalita naman sa Al Jazeera na nakapuslit si Marwan sa tulong ng ilang barko ng Tsina patungo sa Spratley/Kalayaan Isla. At si Usman naman ay nakalusot sa tulong ng MNLF ni Nur Misuari patungong Sabah.

    Gusto ninyo ba ng masayang wakas?  (tingnan ang Tagpo 9)
    Gusto ninyo ba ng masaklap na wakas?  (tingnan ang Tagpo 6)

TAGPO 8

Tinanggap na ni P'Noy na responsable siya sa palpak na Exodus, ngunit galit siya kay Fidel Ramos sa panawagan na magbitiw. Mula sa Mamasapano, taglay pa ng mga tao roon ang mga regalo nina Usman at Marwan, ayon kina Boyong Unggala at Farhannah Abdulkahar, dalawa sa 72,585  biktima ng giyera ni P'Noy buhat pa noong Pebrero 25. Nitong Marso 10-13, nadiskubre ng Suara Bangsamoro at Kawagib Moro Human Rights Alliance na nagkalat ang mga nilagas na dokumentong VFA at EDCA sa gubat kung saan nasawi ang 44 PNP pulis, 3 sibilyan, at 17 gerilya ng MILF at BIFF.

Nais ninyo ba ng makatwirang wakas? (tingnan ang Tagpo 5 & 7)
Nais ninyo ba ng balighong wakas?  (tingnan ang Tagpo 4 & 9)


TAGPO 9


Samantala, nakipagkita ang Ombudsman sa isang sugo ni Putin sa Singapore at ibinalita na may "gantimpala" sina Heneral Catapang at Espina, pati na sina Mar Roxas at Sec. Leila de Lima, sa "fiasco" ng Wolverine/Exodus. 

Sa Washington DC naman, binalak ni Obama na tawagan si P'Noy at ipahatid ang Congratulations ng FBI, Nais daw ng FBI na makapanood ng makulay na dulang "moro-moro"....

Samantala, nagpipista ang mga investors sa Wall Street na naglalaway sa pagbukas ng likas-yaman ng Mindanao na may halagang $840 bilyon-$1 trilyon sa mga korporasyong dayuhan, salamat sa napipintong kasunduang Bangsamoro Basic Law. Mabuhay ang mga "bayani" ng Mamasapano!

###
________________________________________________________



TUNGKOL SA AWTOR


           Kilalang kritiko at manlilikha sa larangang internasyonal, si E. SAN JUAN, Jr.
ay dating Fellow ng W.E. B. Du Bois Institute, Harvard University at Humanities Center, Wesleyan Uniersity. Emeritus professor of English, Comparative Literature & Ethnic Studies, siya ay kasalukuyang fellow ng Harry Ransom Center, University of Texas, Austin.

    Si San Juan ay awtor ng maraming libro, kabilang na ang Balikbayang Sinta: An E. San Juan Reader (Ateneo University Press), Sapagkat Iniibig Kita (University of the Philippines Press), Tinik sa Kaluluwa; Rizal In Our Time (Anvil Publishing), Alay Sa Paglikha ng Bukang-Liwayway (Ateneo University Press), Salud Algabre (University of San Agustin Publishing House), Balikbayang Mahal:  Passages from Exile, Sutrang Kayumanggi  & Bukas Luwalhating Kay Ganda (amazon.com), Ulikba (UST Publishing House) at Kundiman sa Gitna ng Karimlan (U.P. Press).

    Inireprint kamakailan ng U.P. Press ang kalipunan ng mga panunuring pampanitikan niya. Toward a People’s Literature.  Inilathala ng Lambert Academic Publishing Co., Saarbrucken, Germany, ang kanyang Critical Interventions: From Joyce and Ibsen to Peirce and Kingston, kasunod ng In the Wake of Terror (Lexington) at US Imperialism and Revolution in the Philippines (Palgrave).--###

ABU SAYYAF & BANGSAMORO STRUGGLE IN THE PHILIPPIINES

    THE “INVINCIBLE” ABU SAYYAF AND PERMANENT U.S. INTERVENTION IN THE PHILIPPINES
Reflections on the Bangsamoro Struggle for Self-determination

by E. SAN JUAN, Jr.

 [The 1789 Reign of Terror] is the rule of people who themselves are terror-stricken. Terror implies mostly useless cruelties perpetrated by frightened people in order to reassure themselves.

---Friedrich Engels, letter to March, 4 Sept. 1870 (Marx and Engels 1965)



Beginning January 2002, hundreds of U.S. Special Operations Forces have been stationed in the Southern Philippines as part of the US “global war against terror” after 9/11. This deployment was called “Operation Enduring Freedom-Philippines,”  part of the invasion of Afghanistan in October 2001. In October 2004, then President Bush singled out the Philippines as one front (the other two are Iraq and Afghanistan) in the US attempt to assert its hegemony in the Middle East, Asia, and throughout the world (Docena 2008).
Last October 2010, US Ambassador Harry Thomas flexed imperial muscles by demanding that the Philippines must eliminate, not just reduce in size, the Abu Sayyaf (ASG), a self-styled Islamic sect which is always linked to Osama bin Laden and the Indonesian terrorist group Jemaah Islamiyah (JI) responsible for the Bali bombing in 2002 (Bloomberg 2010).  In 2001 the ASG beheaded one of three American hostages seized from a Palawan resort, while in 2004 it bombed a passenger ferry on Manila Bay, killing over 100 people. Both groups are always connected with Al Qaeda. Thomas said that “we are at a critical threshold” and the US will continue to send military advisers and aid (such as 25,000 helmets and fast-deploying rubber boats, among others), “as part of its security engagement with Manila” (Agence France-Presse 2010). At the same time, Philippine Defense Secretary Voltaire Gazmin stated that there was no fixed time-table for the presence of US troops in the Philippines involved not only in military campaigns but also in”peace and development,” as verified  by US undersecretary of State Wiliam Burns (Siam Daily News 2010). Based on photos taken by Agence France-Press of US troops entering combat zones riding Humvee armored jeeps fully armed, then Makati mayor Jejomar Binay commented that the Arroyo administration was “apparently subcontracting the job of leading the fight against Muslim insurgents to the Americans” (Tribune Online 8/16/2007).
Various websites have confirmed the active participation of the US military (roughly 580-620 members, as of 2009) in combat operations against the ASG and the Moro Islamic Liberation Front (MILF) where 15 soldiers have already been killed, “including the ten who were lost in a 21002 helicopter crash” (Yon 2009). Civic projects (managed by US-AID and other agencies such as Military Information Support Teams) such as road building, schools, textbook distribution, medical programs, and information outreach, are accessories to the military and police operations, part of the twin policies of drying up the sanctuaries and killing or capturing the hardcore members of ASG.
A month before Thomas’ warning, the US and the Aquino regime staged a demonstration of the threat with the October 21 bombing in Matalam, North Cotabato, attributed to the JIL and a new terrorist sect called Jihadist Ulama intended to replace the ASG.  Obviously this recurrent hype about security threats occurs every time there is a move to review the onerous Visiting Forces Agreement (VFA), a travesty of Philippine sovereignty which has kindled mass outrage. The latest attempt to amplify the panic is the US State Department’s attempt to tag remittances from overseas Filipino workers (OFWs) as possible funding sources for the ASG. The Department’s October report cited the group’s appeal for funds via the Internet You Tube video of late ASG leaders Abdurajak and Khadaffy Janjalani (killed in 1998 and 2006, respectively) as its basis. No concrete evidence has been offered to substantiate the suspicion. This provides a ploy or ruse not only to renew the VFA but also for the US to intervene in the formal and informal banking and finance sectors of the country through which billion-dollar remittances are channeled to keep the local economy afloat (Esplanada 2010; Madlos 2010). One should also mention the widely publicized indictment of Filipino citizen Madhatta Haipe, allegedly a founding member of the ASG, in a Washington federal court.  Extradited to the US in 2009, Haipe pleaded guilty to four counts of hostage taking in a 1995 abduction of 16 people, including 4 US citizens, near Lake Sebu, southern Mindanao (Inquirer 2010). What this bureaucratic legal exercise is meant to accomplish is clear: the Phiilippines is not a safe refuge for anyone who threatens to challenge the long tentacles of the  imperial power of the United States.

US Caught In the Quagmire

 A direct U.S. colony for about half a century, the Philippines remains a neocolonial formation, with a client collaborative regime (Petras 2007) subordinate to U.S. interests. This singular status of clientship or subordination is erased in current historiography. Consequently, the fallacy of treating the US and the Philippines as equal partners in inter-state relations results in gross misjudgments and absurd expectations.
The strategic US military bases in Clark and Subic Bay, Philippines, was evicted by the Philippine Senate in 1991.  However, by virtue of the anomalous Visiting Forces Agreement (VFA) signed by then President Estrada in 1999, the US succeeded in establishing a Joint Special Operations Task Force-Philippines in Camp Navarro, Zamboanga City, the headquarters of the Armed Forces of the Philippines’ (AFP) Western Mindanao Command. This allows the US to participate in counter-insurgency operations against the Moro fighters in the Moro Islamic Liberation Front (MILF), the communist-led New People’s Army (NPA), and factions of the Moro National Liberation Front (MNLF) that refused to accept the Arroyo regime. Both the NPA and the Abu Sayyaf Group (ASG) are classified as “terrorist” organizations by the U.S. State Department.
For now, the ASG has become the target of US surveillance by unmanned spy planes (drones); this intelligence gathering directly aids in the AFP’s combat operations. In 2002, for example, a Moro peasant in Basilan suspected to be an ASG follower, Buyong-buyong Isnijal, was shot by US Sgt. Reggie Lane; no serious investigation was made about this incident despite a Congressional resolution. In Feb. 2008, one of the few survivors of the Maimbung massacre in Sulu, Sandrawina Wahid, witnessed US troops engaged  in the Philippine military’s assault on the town where eight civilians were killed, including Rowina’s husband, two teenagers, two children, and a three-month pregnant woman. Another incident hit the headlines recently when a Philippine Army captain Javier Ignacio was killed while investigating the previous murder by US military personnel of a Filipino employee Gregan Cardeno. Hired by US company DynCorp International, Cardeno was assigned to the Liaison Coordination Element, a unit of the US military, based in Camp Ranao, Marawi City (Carol Araullo, “Streetwise,” Business World, 11-12 June 2010). The death of Cardeno exposed the clandestine unit engaged in work that appears in violation of Philippine laws and its sovereignty; the activities of DynCorp and other secret companies have likewise not been disclosed, contradicting the US Embassy claim that the US Special Forces are confined to openly conducted civic/humanitarian projects such as building roads, schools, etc.
On September 29, 2009, two American soldiers were killed by a landmine planted by the MNLF in Indanan, Jolo. These two are now considered the first casualties since the Balikatan exercises in 2001, although several US soldiers died in fighting in Sulu three or four years ago. This was a reprisal for the Philippine Marines’ bombing of Muslim devotees in religious rites on September 20 in the same town. A local observer, Prof. Julkipli Wadi noted that the US muted this incident to avoid jeopardizing its humanitarian stance. Wadi cites the October 2009 visit of US embassy officials to the MILF leadership in Sultan Kudarat, Mindanao, where these officials were lectured by the MILF deputy chieftain Ghazali Jaafar; according to Wadi, Jaafar told them that “Washington must help in the resolution of the Mindanao problem by addressing the root cause, which is political, emanating from the grant of US independence to the Philippines,” which “immorally and illegally incorporated the Bangsamoro homeland” (“US Strategic Avoidance,” MindNews, 20 October 2009). Wadi described US soldiers entrenching themselves in many parts of Zamboanga, Basilan, Jolo and parts of Tawi-Tawi, and asks “how long would US authorities pursue the policy of strategic avoidance by hiding under the veneer of counterinsurgency and war on international terrorism while entrenching deeper in the hinterlands and seas of the Sulu Archipelago without being known by the American public?” Obviously, aside from propping up the neocolonial Filipino elite and thus advancing its global geopolitical strategy, the US would like to take advantage of the natural and human resources of Mindanao and Sulu, and its ideal location as a springboard to intervention in Indonesia, Malaysia, Singapore, Thailand and the whole of Indochina as a means of encircling China, their ultimate competitor.
Certainly, U.S. power and legitimacy or cultural authority are at stake. But the preponderant use of military power and logistics undermines any pretense of humanitarian motives.  Boston University professor Andrew Bacevich reminds the US public that in 1903, Theodore Roosevelt ordered General Leonard Wood to pacify the Moro province, home to about 250,000 Filipino Muslims then. In March 1906, at Bud Dajo, Jolo, just to cite one incident, the American pacifiers killed 600 Muslims, including many women and children—a “disagreeable” by-product, what is called by the Pentagon “collateral damage” (“Caution: Moral Snares Ahead,” Los Angeles Times, 22 Jan., 2002). It is not just moral snare or hubris that explains this propensity to complacently offer thousands of human lives to the altar of Empire; it is the logic of capitalist expansion, the motor of profit gained from alienated labor/lives, that propels white supremacy and its civilizing mission—the hallmark of US imperial presence in Mindanao and Sulu, an an amoral hegemon whose crimes against humanity elude the MILF leaders, thus their naive plea to Washington to assist their cause by mediating the conflict between them and the Arroyo regime.
            But there are other players in the scene, of course. In 1987, the Moro historian Samuel K. Tan expressed his belief that the national community remains divided between the Christian “national community” and what he calls the “cultural communities,” referring to the Moros and the non-Christian Lumads and Cordillera peoples. Is democracy coming to an end in the emergence of “a nation of multiple state-systems”?  Tan is critical of the Christian sector’s drive to create a “Christian nation in Asia regardless of the implications to the cultural communities,” as evinced in the program to unite the Philippines on the basis of an ideological secular basis summed up in the slogan “one nation, one spirit” (1987, 72). What Tan ignores is that the secular neocolonial state as it has historically evolved cannot fully exercise its sovereignty over all the communities without the aid of US political, military and diplomatic assistance. It is indeed an instrument to foster global capitalism’s welfare. Moreover, the problem of unequal power is not primarily a question of culture but of control over resources and land, ultimately a question of political leadership and organization. In any case, the fate of the “three communities” is now a matter of international or global concern, as evidenced by the sordid plight of OFWs languishing in jails around the world and by Filipino progressives appealing to the UN Human Rights Council and the World Council of Churches on behalf of thousands of victims of extrajudicial killings, forced disappearances, torture, and a reign of impunity for crimes against humanity by the U.S.-funded military and police forces of the Arroyo regime and its oligarchic allies.  Since the end of the Cold War, the upsurge of counterhegemonic forces against US imperial dominance in Asia, Africa and Latin America cannot be ignored or under-estimated.
At least since the Tripoli Agreement of 1976, the Moro struggle for autonomy or independence has become internationalized.  With the entry of the OIC (Organization of Islamic Conference), the MNLF and MILF have become dependent on the mterial and political support of Islamic countries. The mediating roles of Indonesia and Malaysia as key members of the OIC need no further clarification. The preponderant US role remains ineluctable. What is occurring in the Philippines as an arena of class and national struggles should be analyzed in this historical geopolitical context to understand properly the significance of the Moro people’s struggle for self-determination.
In the last twenty years, particularly after the reinstatement of “elite democracy” with the fall of the Marcos dictatorship in 1986, the US re-asserted its total domination of the Philippines with the Aquino-Ramos regime. While Corazon Aquino’s “total war” on the Communist-led New People’s Army continued under U.S. direction (sanctioned by numerous treaties and executive agreements), the power of the nationalist movement since formal independence in 1946 demonstrated its subterranean force in the expulsion of the U.S. military bases in 1992. It was the loss of these bases that confronted US imperial planners, a loss immediately solved by means of the “Visiting Forces Agreement” initiated by Fidel Ramos, a general tutored by the Pentagon. But this agreement required justification or legitimacy, which explains the “Abu Sayyaf” phenomenon and the elaborate overt and covert intervention of the U.S.—directly, this time, via the Pentagon, US State Department (via US Embassy), US Institute of Peace, US-AID, and others (see Chaulia 2009)—in the initially secessionist/separatist insurgency led by the Moro Islamic Liberation Front (MILF).

The Missing Link: CIA Frankenstein

What is most intriguing is the persistence of the “Abu Sayyaf” (ASG) terrorist group as an integral part of an expanding US military presence in the Philippines. Not a day passes when somewhere a news report of the Abu Sayyaf is found with always a mention of its Al-Qaida link, origin, or connection. For example, the Feb. 2005 BBC “Guide to the Philippine conflict” lists down the MNLF, MILF, the NPA, and the Abu Sayyaf as the “main rebel factions” in Mindanao. It recites the oft-repeated factoids:  The ASG split off from the MNLF in 1991 under the leadership of Abdurajik Janjalani (killed in December 1998), succeeded by his less doctrine-driven brother Khadafi Janjalani, whose death in September 2006 precipitated the disintegration of the group into multiple factions. From a thousand combatants in the beginning, it has shrunk to 400 or less members
Given its record of kidnapping-for-ransom, massacres, and bombings (often mentioned is the October 2004 bombing of the Superferry 14 in Manila Bay, with 116 people killed, the ASG has acquired a high-profile “terrorist” aura. The kidnappings in Sipadan, Malaysia, in April 2000 and the May 2001 raid on a Palawan resort and the subsequent rescue of Grace Burnham, catapulted the group into the status of media celebrity. Meanwhile, the Al-Qaida connection has been reinforced by association with the Indonesian group Jemaah Islamiyah  (JI) noted for the 2002 Bali carnage. The April 13, 2010 raid in Isabela, Basilan, by ASG members disguised as police commandos, led by Puruji Indama, revitalized its 2 decades of deadly mayhem.
All accounts agree about the origin of the ASG in the US Central Intelligence Agency ‘s (CIA) role in training mujahideens from various countries to fight the US proxy war in Aghanistan against the Soviets (1979-1989). In May 2008, Senator Aquilino Pimentel described the ASG a “CIA monster” trained by AFP officers in the southern Philippines and directed by informers/spies such as its former leader Edwin Angeles (Santuario 2009). In his book Unholy Wars: Afghanistan, American and International Terrorism,  Jon K. Cooley documented the CIA training and funding of the ASG—freedom-fighters such as Osama bin Laden engaged in jihad against the communist infidel—around 1986 in Peshawar, Pakistan; one of the veterans was Abdurajak Janjalani (Santuario 2009; Bengwayan 2002).  Accordingly, Prof. Mahmood Mamdani of Columbia University calls the CIA-created ASG and bin Laden’s followers as “alternatives to secular nationalism,” and fundamentalist terrorism as an integral modern project, for which US imperial aggression around the world is chiefly responsible (2002).
      A recent writeup of this  “al-Qaida-linked extremist group” now claims that its present leader, Khair Mundus, has been receiving funds from Saudi Arabia and Malaysia. It is alleged that he once transferred these funds to Khadaffy Janjalani in 2001-2003. No less than the US State Department alleges that Mundus, while in police custody in 2004, “confessed to having arranged the transfer of al-Qiada funds to an ASG chief to finance bombings and other attacks” (“Abu Sayyaf faction,” GMANews.TV). The US is offering half-a-million dollars for the arrest of this ideologically inspired agent. The Basilan-based group has supposedly given sanctuary to Dulmatin, a key suspect in the Bali carnage, hence the interest of the US State Department (which explains why he has been reported killed several times). Aside from Mundus and Dulmatin, another Bali bomber Umar Patek has been tagged by the US-funded Philippine Institute for Peace, Violence and Terrorism Research as operating in Tawi-Tawi province (ABS-CBNNews.com 2010).
Since Abdurajak Janjalani’s death, the group has lost interest in Islamic goals and degenerated into banditry and “high impact terrorist activities.” But Mundus is trying to revive its Islamic evangelism and unite the factions spread out in Basilan, Sulu and Zamboanga, influencing even Puruji Indama, the guerilla blamed for the brutal beheading of 10 marines in a 2007 encounter in Basilan.  A clear tendency of the media propaganda machine has emerged to infuse ideological and political substance to the ASG which, since at least 1998, has simply become a criminal outfit for easy containment by the local police, not by the heavily armed US Special Forces with technologically sophisticated spy equipment and drones. The journalists Marites Vitug and Glenda Gloria named Gen. Guillermo Ruiz, former Marine commander and police officials Leandro Mendoza and Rodolfo Mendoza as coddlers/patrons of the ASG (Bengwayan 2002).
Anatomy of a Faction

     Clearly, without the presence of this group with its flagrant, highly visible kidnappings and bombings, the rationale for US military intervention would lose credibility. It is not secret that the AFP, so much dependent on US Pentagon logistics and equipment, would not really be able to challenge the NPA, its perennial military target, as long as the political, economic and social conditions warrant its existence. US geopolitical strategy for maintaining hegemony in Asia and around the world requires its presence in the Philippines, hence the need for ASG’s terrorist identity and anti-people behavior.
         We can learn more about US ideological rationale from a U.S.Institute of Peace academic expert Zachary Abuza’s recent summing-up in response to the April 13 raid on Isabela City, the capital of the island province of Basilan. Abuza rehearses the founder’s past as an Afghan mujahidin and the founding of the group in 1991 “with al-Qa’ida seed money” (Abuza 2010, 11). Muhammad Jamal Khalifa, an Osama bin Laden connection, and Ramzi Yousef, famous for plotting the bombing of multiple commercial airliners, are mentioned to reinforce its international terrorist standing. ASG orientation changed from being sectarian (1991-1996) to being purely monetary (2000-2001), with over 140 hostages (16 of whom were killed) ranging from Western tourists, school children, priests and ordinary people.
Clearly the ASG will never disappear, if not in reality at least in the media. In 2003-2004, with leaders Abu Sabaya and Ghalib Andang killed (followed by Abu Solaiman in January 2007), ASG is tied with the Indonesian terrorist JI as well as with Malaysian terrorists. It is at this point that the ASG becomes more frequently associated with the MILF which employs the ASG for bombing campaigns and also for infiltrating the Sulu archipelago, mostly controlled by the Tausug-dominaed MNLF. Despite the loss of its leaders (the latest being Albader Parad), the ASG keeps coming back like a hydra-headed monster, almost chameolonic too in adapting to changing environments. Its public face will metamorphose or metastize relative to the two main groups, the MNLF and MILF.
The latest attempt to spread the ASG contagion to other parties in the region may be gleaned from Abuza’s claim that the ASG has recruited new combatants from the MNLF under Habier Malik in March 2007. But the bombings and kidnappings did not subside in 2008-2009, with two US soldiers killed in the 2009 Jolo bombing. Philippine generals and Marine commanders all concur that the ASG has been decapitated and falling apart, even while attacks are continuing. A new line is being established: the Pakistani connection. One Abdulabasit Usman was killed by a U.S. drone attack in Waziristan, the Afghan-Pakistan border. This Usman is suspected to be a member of the MILP, the JI, ASG, and also “an independent gun for hire.”  Abuza nonetheless states as a fact that “What is clear is that he worked at times as a bomber and trainer for both the ASG and MILF.” Thus linkages are at first hypothesized, posited, and then simply asserted as a factoid for the record.
The death of Dulmatin occasions the suspicion that al-Qai’da in Malaysia and Aceh are using the ASG and the MILF as channels connecting Arab militants and South Asian (Pakistan and Afghanistan) fighters with southeast Asian organizations. In any case, the ASG and MILF are now interwoven with Al-Qai’da operations in the Indonesian-Malaysian region. The MILF has been accused of harboring Rajah Solaiman (recently labeled “terrorist” by the US State Department), Pentagon Gang and JI terrorist agents. Jihadist violence and criminal kidnapping-for-ransom characterize ASG with close working relations with the MILF and disaffected elements of the MNLF. Abuza concludes that despite its successes, the “Philippine military does not appear to have the capacity nor the will to finish the job militarily, and the government’s refusal to develop a holistic peace process in the southern Philippines….will continue to support the ASG’s ranks” (2010, 13). The unstated implication is that US military intervention to advance its own strategic geopolitical-cum-economic interest, cannot be given up lest the whole battlefront is lost to anti-systemic Islamic-led extremism. Meanwhile, Ibrahim Murad of the IMLF warned last August that US troops’ sojourn in Mindanao “only complicates the situation. They are just simply justifying their presence for terrorist elements” (News Essentials 2010).
   
Provisional Inventory

What is the situation now after 13 years of GRP-MILF peace talks?  Let me provide a drastic schematic framework within which to view the current impasse affecting at least 6-9 million Muslims (10% of the total population) in over 700 villages, mainly within the Autonomous Region for Muslim Mindanao (ARMM).
The 2008 agreement between the GRP and MILF was scrapped in 2008 as “unconstitutional.” The MNLF is deeply factionalized, with Misuari still in jail. From its official emergence in Nov. 14, 1972, immediately after Marcos’ declaration of martial law, to Dec. 1976, with the signing of the Tripoli Agreement, and its final actualization in the 1996 peace agreement between Fidel Ramos and Nur Misuari, the MNLF (with 30,000 fighters in 1973-75) seems to have wasted its decades of lessons and experience. Misuari’s arrest after the failed Jolo and Zamboanga rebellion in Nov. 2001 may lead to the gradual  exodus of his followers into the camps of the MILF, the ASG, or even government fronts. Meanwhile, splitting from the MNLF in 1977, the MILF pursued the armed struggle under Hashim Salamat as “jihad fi sabilillah (struggle in the way of Allah)—a sectarian, fundamentalist trend which runs immanent in the peace negotiations with the Arroyo regime (Klitzsch 2009).  The peace agreement signed on May 7, 2002, with Arroyo culminated in the Memorandum of Agreement on “Ancestral Domain” (MOA-AD) and the issue of the Bangsamoro Juridical Entity (JEC), which was ruled unconstitutional by the Supreme Court in 2008. Now, the March peace talks in Kuala Lumpur witnessed a controversy over the use of the Philippine Constitution and the Republic’s jurisprudence as the existing legal framework (requiring amendment) for a revised peace agreement (Balana 2010; Rosauro 2010). The resort to the internationalist idiom of “self-determination” (with its Wilsonian, not Leninist precedents) does not guarantee actual political/military control over territory and natural resources if it conflicts with the overarching sovereignty of the neocolonial State. Misuari’s experience in administering the ARMN fully bears this out (Dela Cruz 2006).
Given the severely uneven development of the region, diverse class and sectoral interests are involved. The Lumads or indigenous ethnic communities have recently mobilized. The hostility of the Christian landlords, business, comprador,  and foreign corporate fronts in Mindanao rests on varied grounds, some diehard and some amenable to compromise. The present regime speaks of course for the US/Washington Consensus, for global capital and transnational corporate interests and their local allies, so that unless the MILF addresses this structural and institutional constraints, the iniquitous status quo will not be altered in any substantial or meaningful way so as to improve the material lives of the Moro masses, not to speak of the Lumads and other indigenous communities.
Meanwhile, notwithstanding the mobilization of 10,000 armed combatants and several thousand partisans, MILF ascendancy remains contested, hence their wobbly diplomatic stance. Overall, the primary cause for persisting armed confrontations is the absence of any hegemonic (intellectual and moral leadership, in Gramsci’s sense) power in Mindanao as a whole, though the MNLF once enjoyed such in the Tausug homeland of Sulu. The MILF has suffered from a marked opportunism, as evidenced in Salamat’s January 2003 letter to George Bush “seeking his good offices,” and the MILF’s assent to allowing the US Institute of Peace (USIP) to intervene. In fact, by June 2003, the US State Department laid down its policies for the GRP-MILF peace negotiations. USIP Philippine Facilitation Project Executive Director Eugene Martin’s explanation for US involvement deserves to be quoted here:

The continued conflict was seen as a source of not only domestic instability but a potential threat regionally and even globally. As such, it became part of the war on terror, although the MILF is not considered a terrorist organization. Increased military assistance to the AFP and joint exercises, like Balikatan, were focused on helping the AFP be more professional and effective against designated terrorist groups such as the NDF and the Abu Sayyaf Group (quoted in Santos 2005, 100).

Martin acknowledges that the conflict cannot be solved “by purely military means,” so he cites the underlying causes—poverty, lack of development  and education, and displacement of Muslims from ancestral lands—as the reason why the US is involved.  This of course does not overshadow the main concern, “the war on terror.” Unlike other commentators, Martin does not neglect naming the NDF together with the ASG as “terrorist organizations.” 
In terms of profit-centered Realpolitik, US interest in the Moro insurgents is designed to coopt this force as much as possible and manipulate it for geopolitical ends. This does not preclude its purpose of serving as a pretext or cover for preparing the ground in suppressing the NDF/NPA as well as the possibly more dangerous Indonesian and Malaysian affiliates of al-Qaida/Osama bin Laden.  Aside from USIP ideological and political input, the US has made overtures to the MILF leadership on the possibility of using MILF “ancestral domain” for military bases, to which the MILF leadership replied that “everything is negotiable.” Astrid Tuminez (2008), a USIP operative, confirms the US focus on Mindanao as a new “Mecca of terrorism,” a half-concealed rationale which thus legitimizes the thorough involvement of the US government in the current peace talks as well as the regular “Balikatan” war exercises and civic-action activities of the US military contingent in the Philippines.

            Never Again “Benevolent Assimilation”

US dominance, both political, military and ideological, cannot be discounted. Even those who purport to be neutral or well-intentioned observers succumb to the fallacy of believing the US a neutral or benevolent mediator in the conflict. In his book, Dynamics and Directions of the Grp-MILF Peace Negotiations (2005) that Soliman Santos Jr., for example, naively claims “that US clout can play a positive role as guarantor of a just and lasting peace agreement” even as he admits that for the US the global war on terrorism is its chief concern.
Terrorism, die-hard separatism, is not necessarily the polar opposite of compromise and bargaining with the Arroyo regime for temporary concessions. Like the MNLF, the MILG knows that it cannot win solely by military means. With the realization that conventional warfare is not feasible to advance a separatist project of full independence, esp. with the loss of fixed camps (first, the Abubakar camp and then the Buliok Complex) and millions of their followers displaced and reduced to refugees, the MILF has shifted to a pragmatic, if somewhat opportunist, mode of diplomacy.  While the aim of Islamization seems to persist as a cultural identity  brand, despite the passing of Hashim Salamat and his adherence to the Egyptian Muslim Brotherhood’s doctrine of jihadism {Klitzsch has ably documented this genealogy of Salamat’s thinking), I think the present MILF leadership has realized that they cannot deliver immediate benefits to its ranks and the popular base unless some gains in the diplomatic/legal front are achieved. While Islamism (jihadist or merely didactic) appeases those militants vulnerable to the ASG appeal, the need to produce material rewards is urgent lest the mass base turn to the MNLF or, even worse, the traditional Moro oligarchy. The tactical changes may be discerned in the  2004 statement by the MILFG Peace Panel Advisor that the MILF “strives for a ‘political solution’—‘neither full independence nor autonomy, ‘but ‘somewhere in between’ “ (quoted in Klitzsch 2009, 166). Murad Ebrahim was also quoted in saying that the territory they will administer as BJE will be “governed with Islamic precepts”  (Robles 2010). Of course, these may just be propaganda ploys or publicity subterfuge.
Varying commentaries on the conflict register as symptoms of disparate theoretical frameworks and axiomatic paradigms. The common error of mainstream academic scholarship, as well as media punditry, in this matter—i.e. the failure to locate the Moro struggle within the US global strategy to maintain its imperial hegemony—stems, of course, from either deliberate advocacy for neoliberal free-market worldview, or from misguided naivete. The shift of the intellectual paradigm from leftist or progressive historicist views to narrow empiricist and even eclectic postmodernist stances may be perceived in a recent volume edited by Patricio N. Abinales and Nathan Gilbert Quimpo. With the single exception of Herbert Docena’s effort to document active U.S. military collaboration in the war against the Moro insurgents, the contributors range from the narrow “all politics is local” stance of Abinales to Quimpo’s endorsement of the view that the situation in the southern Philippines is a product of internal causes, with the US as peripheral or not centrally involved. Quimpo chimes in with Establishment voices that welcome US intervention. Quimpo harps on the bossist, “patrimonial and ethnocratic” Philippine state, as though it had no historical genealogy or political provenance in US colonial and neocolonial control of the country.  He even laments that the US has not addressed the corruption endemic to a patrimonial state. Quimpo believes that the USIP is “an independent federal institution” (2008, 189),  while the cynical Abinales celebrates “the fading away of the US in the postauthoritarian scene” pervaded by globalization anomie (2008, 199).
In general, the prospect seems bleak to Quimpo and his associates. In his detailed description of the ASG included in the volume, the military-affiliated academic  Rommel Banlaoi dismisses the solid, irrefutable findings of the 2002 International Peace Mission published in their report, “Basilan: The Next Afghanistan?” that the ASG is basically the product of local political and social conditions, in a U.S.neocolony. This judgment has been meticulously supported by a rich trove of stories, interviews, and textured accounts of the ASG’s symbiotic ties with the military, local politicians, and government bureaucracy in many books published since the ASG appeared, among them Marites Danguilan Vitug and Glenda Gloria’s Under the Crescent Moon: Rebellion in Mindanao (2000).
While recognizing that the ASG and other groups are struggling to solve structural inequity and injustice, as well as cultural discrimination and the loss of sovereignty, Banloai’s recommendation is to improve governance into one “more transparent, accountable, responsive and participatory.” (2008, 145). Meanwhile, Kit Collier rejects the primordialist analysis for a more instrumental, postmodernist approach, which uses an ethnographic phenomenological method similar to the anthropologist Frake’s picture of a contested, ambiguous, invented identity of the ASG combatant (see Frake 1998; and my critique in San Juan 2007). All deflect attention away from the larger global context of US re-tooling of imperial hegemony in the wake of the end of the Cold War and, in particular, the post-9/11 “global war on terrorism” launched by George W. Bush and carried on by Barack Obama.

Toward Historical Dialectics

A more serious endeavor to grapple with the vast historical and political landscape into which the Moro struggle is inscribed, is the volume The Moro Reader (2008) published by CENPEG. The volume correctly defines the subordinate role of the Philippine nation-state to the US and its neoliberal program of globalization. What is missing is further elaboration of the concept of “ancestral domain” and  the abstract “right of self-determination” within a rigorous historical-materialist analytic. I venture a preliminary clearing of the stage for such an inquiry with a few general propositions/theses.
Only a general review of what is needed can be made here.While I myself (San Juan 2007) have previously endorsed the fundamental imperative of solidarity with the Moro aspiration for independence and separation from the neocolonial domination of the oligarchic landlord-comprador ruling bloc,  I would like to reformulate my views in light of the more pronounced MILF ideological doctrine of Islamic evangelical confrontation with the West (deriving either from Egyptian or Saudi Arabian traditions). A theoretical reframing is in order.
 Progressive activists need to take into account the primacy given by the MILF and the ASG to Islamization and the project of an Islamic state patterned after Saudi Arabia, Libya, Egypt and other Arab countries. Unlike the MNLF program, the MILH (to my knowledge) has not come up with a thorough analysis of Manila/Christian colonialism, nor its dependence on the imperial US patron, despite its denunciation of settler greed, injustice, ethnic discrimination, etc.  To my knowledge (I stand corrected), the MILF  has no anti-systemic (anti-capitalist) policy or operational ideal functioning at present. The marginalization of the secularly-oriented MNLF and the outright rejection of Marxist and other socialist-oriented revolutionary ideas aiming for a class-less society is symptomatic of a retrograde impulse influencing the actual tactics and strategy for autonomy.  Some have noted the separatist motivation of the Bangsamoro nation to encourage the development of an autocratic, tributary and highly hierarchical sociopolitical formation. “Self-determination” cannot be an absolute principle but must always be historicized and dialectically apprehended within the manifold determinations of social historical development of specific formations within a global context. Can we envisage a popular, democratic civil society/public sphere flourishing within the Bangsamoro Juridical Entity?
Of course, the everyday practice of Moro militants yields a rich complex of data for formulating hypothesis and theoretical propositions that may engender a socialist-democratic ethos. Since culture is a creative process, such is theoretically possible. But empirical data cannot substitute for a valid theoretical framework. I agree with Kenneth Bauzon (2008) that the current conjuncture has to be read within the framework of a resurgent neoliberal restructuring of global capitalism. This is occurring within the US hegemonic “crusade” against Islamic fundamentalism, or violent extremism, itself framed by the neoconservative Huntingtonian paradigm of the “clash of civilizations.” This culturalist interpretation obviates any structural or systemic critique. This is why the understanding and theorization of terrorism as a political phenomenon is also superficial, misleading, and tendentious. It acquires a life of its own divorced from the analysis of dynamic political forces (for example, the antagonism between capital and labor) and their specific agendas and long-range platforms.
Terrorism becomes a political and moral issue when the political group using it adopts a subjectivist mode of imposing its will on the masses.  When Marx objected to the Jacobin use of the guillotine as a tactic to impose bourgeois interests on everyone, instead of developing it within the given conditions, he was objecting to this means of enforcing the interests of a particular group/class on the whole society. In opposing the conspiratorial terrorism of utopian socialists and anarchists, Marx argued his dialectical stand that “socialist revolution must develop from within the given social relations and must be directed to the establishment of universal  interests’”(Hansen 1977, 102-103)—the revolutionary process, in short, is not superadded but inheres within the existing nexus of sociopolitical relations.  Critical analysis of the interaction between the collective actors and their changing sociopolitical environment is needed, together with constant appraisals of the direction of the changes of both subject and object of the field of conflict, to ascertain what can be changed and what cannot—the possibilities and limits of radical historical transformation in the multi-layered Philippine setting.
In this context, the MILF goal of claiming the sovereign power of a Bangsamoro Juridical Entity to rule over “ancestral domain” has been promoted through both conventional war and terrorist tactics (as evidenced by links with Jemaah Islamiya, ASG, and others). Forced to renounce publicly their connections with such groups, Salamat and the MILF leadership has to resort to the OIC and the US to enhance its status as a legitimate political party. Nonetheless, their supreme goal is no longer secession or a separate independent state, but political power over a definite territory and its inhabitants via  combination of force and diplomacy. Essentially, it is an attempt to universalize the Will of a political party—the agent of historical change--that claims to represent the whole Moro peoples (across ethnic and class divisions). Now the reality is that any revolutionary party with a democratic-popular orientation has to take into account the social-economic reality and the political alignment of forces both within the Philippines, the southeast Asian region, and within the capitalist world-order (global war on terror by the US-led bloc, including Saudi Arabia, Pakistan, Egypt, etc. against Iraq, Aghanistan, Iran, Cuba, North Korea, and other nation-states). 
Ultimately, the Moro rebellion has to confront the power of global capital (at present led by the US power bloc) as the enemy of genuine Moro sovereignty,  freedom and progress in a planetary habitat of peoples with diverse cultures, religions, histories, and aspirations.

Self-Determination as Means or End-In-Itself?

     The ultimate goal of self-determination cannot be attained simply by fiat, of course, but by a revolutionary program of rejecting colonial occupation and imperialist domination. The MILF rejects the Manila/Christian state and its military forces and affirms its subjective identity (as the MNLF did in opposing Marcos and its US patron). However, the MILF does not mediate its self-proclaimed Islamic identity by the otherness (the concrete social context of a secular world of commodity-relations)  in which it finds itself. Hence, it imposes on its mass base a view absorbed from Egypt, Saudi Arabia and other Islamic centers while paying lip-service to the history of the anti-colonial struggles of Moros as a whole. It is thus caught in a unity of contradictions. “Ancestral domain” tends to be fetishized  in its purely Islamic heritage. An abstract self-affirmation of Islamic identity (to distinguish it from Christian/Western others) remains subjectivist/voluntarist as well as philosophical/idealist, susceptible to terrorist realization. Its obverse is the positivist or pragmatic dependence on the OIC, the US, and other sponsors that it calculates will advance its self-identified agenda, given the current volatile contingencies.
           From a dialectical stance, the only way to resolve the contradiction between the subjectivist/voluntarist Islamic self-identification of the MILF and its objectivist/pragmatist resort to US/OIC determinants, is to analyse the nature of the unity of these abstract opposites. In other words, the way to resolve the contradictions is by way of discovering the universal logic/principle underlying the project of revolutionary action, assuming that the MILF is engaged in a revolutionary project of emancipation of the Moro people’s potential for expressing its full humanity with others in the world. The past and the present will have to coalesce to shape the historical agent of change whose interests are not particular but universal, the interest of all members of the given society. The search for the revolutionary class or agent which, from the beginning, is the necessary condition of the present—that agent which will bring the future to the present because of its past—is not a theoretical problem but a practical one: “It is a problem of the unity of theory and practice, the co-determining conditions of which are in the present because of the past. Consequently, whereas the subjectivist [terrorist] desires the restoration of the past by means of externalizing a particular subjectivity, the revolutionary needs revolution to realize what is already given in the present through the past” (Hansen 1977, 108). Hence the revolutionary agent does not force onto people a particular view because his view is already present (though occluded or suppressed) in the existing reality.

In Quest of  Critical Universality

From a radical-democratic standpoint, the crucial question then is: what is in the existing reality that needs to be released or brought to self-realization? What is that emerging universal within the historical present? To answer this, one needs to critique the total situation to move beyond the abstract subjectivist/voluntarist position and the positivist/determinist one.  One needs to achieve a concrete dialectical comprehension of the whole global capitalist totality. To grasp the concrete universal immanent in the historical conjuncture,  one needs to generalize the unique condition of the Moro peoples so as to get beyond the particularity that imperialism/capitalism has imposed on it. Capitalism is precisely what enables particularism in social relations and conflicts arising from this, so that the elimination of distinctions cannot be carried out by presupposing differences (cultural or religious values, for example) without unity. 
One manifestation of such a unity is perhaps what Muslim historian-philosopher Cesar Majul had in mind when, at the end of his scholarly history of the Moro sultanates and the Moro Wars, he proposed that the Muslim struggle should “be considered part of the heritage of the Filipino people in the history of their struggle for freedom…part of the struggle of the entire nation” (1999, 410). If the surveys are to be believed, more Filipinos  now than before (63% in 2005, compared to 43% in 2002) are sympathetic to the Moro struggle for their right to govern themselves (Robles 2010).
We are not proposing pluralism or status quo multiculturalism, a bazaar of affective flux and performative gestures, either corporate liberalism or individualist libertarianism, both apparent opposites concretizing the ideology of bourgeois society based on the division of labor and its attendant disparities in the distribution of power and resources. What we are proposing is to free ourselves from this enslaving ideology that teaches the idea that authentic self-expression (or, by extension, national self-determination) depends on an abstract property which guarantees authenticity, freedom, fulfillment. In short, we are searching for the politicized, active mass base of the Moro revolution that will universalize its goals by a thorough critique of global capitalism (led by the US imperial power) and, in the process, forge organic solidarity with the entire Filipino people struggling for democratic socialism. Such a critical universality will resolve the contradictions between subjectivism and objectivism I have outlined earlier.
As of now, such a critical universality is absent. One sign is the lack of a critique of the Moro dynasties and clans and the property relations characterizing the everyday experience of the Moro peasants, women, workers, youth (Wadi 2008), or of the prison conditions afflicting Moros in Camp Bagong Diwa (Vargas 2005), not to speak of taking cognizance of analogous Lumad demands for self-determination over ancestral domains (for Lumad aspirations, see Rodil 1993). A way of revising the deployment of the principle of self-determination is proposed by Talal Asad by distinguishing between the concept of Arab nationalism and a classical Islamism that contains an element of “critical universality” by an implicit critique of the secular bourgeois nation-state. It is necessary to define the narrow bourgeois nation-state parameters into which the Bangsamoro nation is being confined. Asad observes:
The fact that the expression  umma ‘arabiyya is used today to denote the “Arab nation” represents a major conceptual transformation by which umma is cut off from the theological predicates that gave it its universalizing power and is made to stand for an imagined community that is equivalent to a total political society, limited and sovereign like other limited and sovereign nations in a secular (social) world. The ummatu-l-muslimin (the Islamic umma) is ideologically not “a society” onto which state, economy, and religion can be mapped. It is neither limited nor sovereign, for unlike Arab nationalism’s notion of  al-umma-al-arabiyya, it can and should embrace all of humanity….The main point I underline here is that Islamism’s preoccupation with state power is the result not of its commitment to nationalist ideas but of the modern nation-state’s enforced claim to constitute social identities and arenas (2003, 197-98, 200).

One inspiring sign of “critical universality” may be found in the MNLF’s participation in the 1981 Permanent People’s Tribunal and its solidarity with the NDF and other forces in opposing US imperialism. At present, it is difficult to say whether the MILF recognizes the need to achieve a “critical universality” (Lowy 1998, 78) in its program, policies, and diplomatic positions.  In my view, subject to the pressures and exigencies of every phase in its negotiations with the GRP and relations with the OIC and the US, the alternating options of subjectivist/voluntarist and objectivist/pragmatist handling of the struggle distinguish the MILF record so far. With unpredictable dynamic changes in the Islamic world vis-à-vis the US, the internal antagonisms in the OIC and its relations with other blocs (Europe, Russia, China), and the advance of the national-democratic forces in the Philippines,  it is not impossible that the succeeding generation of leaders and rank-and-file militants will respond to the need for articulating that critical universality without which the revolutionary project of collective emancipation will remain doomed to repeat the horrors of the past and miseries of the present.

The Prospectt Before Us

The Moro people’s struggle in the Philippines for national self-determination has placed under critical interrogation the hallowed theories of cultural pluralism, liberal tolerance, and muticulturalism that continue to legitimize the domination of diverse ethnic groups under elite control in contemporary Filipino society.  Bourgeois political norms and laws have led since colonial times to the severe dispossession, exclusion, and utter impoverishment of the Moro people as a distinct historical  community united under Islamic faith and an uninterrupted history of preserving its relative autonomy through various modes (collective, familial, personal) of anticolonial resistance. Since the Spanish (1621-1898) and American colonial period (1899-1946) up to the present Arroyo government’s neocolonial polity subservient to U.S. hegemony, the Moro people have suffered national, class, and religious oppression. The Moro insurgents are labeled “terrorists” and stigmatized daily by the media, schools, Christian churches, and international business. They tend to be lumped with the Abu Sayyaf bandits, wholly a product of gangsterism involving the military, police, local officials, and the central government bureaucracy.  It is the obligation of Filipino Marxists and progressive organizations around the world to recognize the Moro people’s right to self-determination and offer solidarity. In my book US Imperialism and Revolution in the Philippines (2007), I have tried to express this solidarity by a preliminary critique of neoliberal ideology, including sectarian ultra-leftism, that apologizes for, and foments overtly and covertly, the genocidal wars currently raging in the Moro homelands of southern Philippines. This paper is an attempt to explore the theoretical and practical limits of “self-determination” as a political strategy when, in this specific conjuncture, U.S. imperial manipulations are defining this Wilsonian principle for its own hegemonic interests. I propose that a historical-materialist socialist perspective (following Lenin’s use of the principle of the right of nations to self-determination), with modifications as suggested by Talal Asad, be pursued and developed in the light of the singular historical circumstances of the BangsaMoro struggle against local compradors, landlords, and bureaucrat-capitalists allied with the U.S. imperial hegemon and its transnational criminal accomplices. At the least, we need to pursue the ideals of justice and principled solidarity with all oppressed peoples who have long been victimized by global capitalism and the neoliberal market in the name of the global North’s deadly ideas of freedom, democracy, and cosmopolitan progress.

REFERENCES

Abinales, Patricio.  2008.  “Conclusion: Bringing America Back In.” In The US and the War on Terror in the Philippines.  Manila: Anvil.
ABS-cbnNews.com 2010.  “Group shows proof Bali bomber Patek in the Philippines.” <http: www.abs-cbnnews.com/print/ 123855>
Abuza, Zachary.  2010.  “The Philippines Chips Away at the Abu Sayyaf Group’s Strength.”  CTC Sentinel (April 2010). <http://www.ctc.usma.edu/sentinel/ctcSentinel-vol. 31554.pdf>
Agence France Presse.  2010.  “US committed to ‘elliminating’ Abu Sayyaf in Philippines.”  ABS-CBN News.  (4 October).  <http://www.as-cbnnews.com/117629>
Araullo, Carol Pagaduan. 2010. “More than meets the eye.”  Business World (11-12 June 2010).
Asad, Talal.  2003.  Formations of the Secular.  Stanford, CA: Stanford University Press.
Bacevich, Andrew J.  2002.  “Caution: Moral Snares Ahead.”  Los Angeles Times (22 January).
Banlaoi, Rommel C.  2008.  “The Abu Sayyaf Group and Terrorism in the Southern Philippines: Threat and Response.  In The US and the War on Terror in the Philippines,, ed. Patricio Abinales and Nathan Quimpo.  Manila: Anvil.
Balana, Cynthia.  2010.  “Gov’t presents new proposal for peace pact to the MILF,” Philippine Daily Inquirer (April 20). <http//.services,/inquirer.net/print/print.php?article_id=20100420-265473>
Bauzon, Kenneth.  2008/  “Ruminations on the Bangsamoro Struggle and Neoliberal Globalization.  In The Moro Reader, ed. Bobby Tuazon. Quezon City: CENPEG Publications.
Bengwayan, Michael A..  2002.  “Terror Files – Abu Sayyaf.”   Official Confusion.com <www.officialconfusion.com/oldwite/terrorfiles/Philippines/abusayaff.html>
BBC News.  2005.  “Guide to the Philippine conflicy.”  BBC News http://news.bbc.co.uk/hi/asia-pacific/country-profile.1262783>
Bloomberg. 2010.  “Philippines Must Wipe Out Abu Sayyaf, Jemaahg Islamiyah, U.S.’s Thomas Says.” Bloomberg Business News. <http://www.bloomberg.com/news/2010-10-04/Philippines-must-wipe-out-u-s-s-thomas-says>
Chaulia, Sreeram.  2009.  “Civilian Protection and Humanitarian Organizations.”  Ph.D. Dissertation in Political Science, Graduate School, Syracuse University.  June 2009.  Typescript.
Dela Cruz, Jhong.  2006. “Revisiting the 1996 Peace Pact.”  Bulatlat (June 4-10). <http://www.bulatlat.org>
Docena, Herbert.  2008.  “Unconventional Warfare: Are U.S. Special Forces Engaged in an “Offensive War” in the Philippines?”  In The US and the War on Terror in the Philippines.  Manila: Anvil.
Esplanada, Jerry.  2010.  “Groups slam US move to libk OFW remittances to Abu Sayyaf.”  Philippine Daily Inquirer (18 November). <http://www.inquirer.net/specialfeatures/remittance/article=20101117-303772>
Frake, Charles.  1998.  “Abu Sayyaf: Displays of Violence and the Proliferation of Contested Identities among Philippine Muslims.” American Anthropologist  100.1: 41-54.
GMANews.TV.  2010.  “Abu Sayyaf faction now led by militant with money links.” <http://www.gmanews.tv/print/186109>
Hansen, James.  1977.  “Subjectivism, Terrorism and Political Activism.”  In Marxism, Revolution and Peace, ed. Howard Parsons and John Somerville.  Amsterdam, Holland: B. R. Gruner B.V.
Inquirer.net.  2009.  “Abu Sayyaf man’s gulty plea in US court sends strong signal vs. terror, Thomas.”  <http://www.inquirer.net/>
Klitzsch, Nicole.  2010.  “Political Strategies of the MILF between ‘Jihadism’ and Negotiation Table.’ In Conflict in Moro Land, eds. Arndt Graf, Peter Kreuzer and Rainer Werning.  Pinang, Malaysia: Penerbit Universiti Sains Malaysia.
Lowy, Michael.  1998.  Fatherland or Mother Earth?  Essays on the National Question.m  London, UK: Pluto Press.
Madlos, Jorge.  2010.  “New wave of ‘Terror-scare’ an old US imperialist ploy to intensify military intervention for US military basing and economic interest.” Phiiippine Revolution Web Center <http://theprwcblogs.blogspot.com/2010/11/new-wave-of-terror.html>
Majul, Cesar Adib.  1999.  Muslims in the Philippines.  Quezon City: University of the Philippines Press.
Mamdani, Mahmood. 2002.  “Good Muslim, Bad Muslin—An African Perspective.”  Remarks at the Centre for Developing Area Studies, McGill University, Montreal Canada. (October 14).  Typescript.
Marx, Karl and Friedrich Engels.  1965.  Selected Correspondence.  Moscow: Progress Publishers.
News Essentials.  2010.  “Philippines: Muslim rebel leader says US troops presence complicates Mindanao conflict.” News Essentials (9 August). <http://newsessentials.blogspot.com/2010/08/phillippines-muslim-rebel-leader-says.us,html>
Petras, James.  2007.  Rulers and Ruled in the US Empire.  Atlanta, GA: Clarity
Press Inc.
Philstar.com.  2010.  “No timetable for U.S. troops’ stay in RP.”  (31 July).
    <http://www.philstar.com/articleid=598464>
Quimpo, Nathan Gilbert.  2008.  “The US and the Southern Philippines’ Quagmire.”  In The US and the War on Terror in the Philippines.  Manila: Anvil.
Robles, Raissa.  2010. “Advice from a suspected Abu Sayyaf terrorist.” April 14. <http://raissarobles.com/2010/04/14/advice-from—a-suspecged-abu-sayyaf-terrorist-the-mindanao-challenge-for-the-next-president>
Rodil, B.R.  1993.  The Lumad and Moro of Mindanao.  London, UK: Minority Rights Group.
Rosauro, Ryan,  2010.  “Give peace pact with MILF a chace—activists.”  Inquirer Mindanao. <http://services.inquirer.net/print/print.php?article_id=20100501-267505>
San Juan, E.  2007. US Imperialism and Revolution in the Philippines.  New York:
Palgrave.
Santos, Soliman, Jr. 2005.  Dynamics and Directions of the GRP-MILF Peace Negotiations.  Davao City, Philippines: Alternate Forum for Research in Mindanao, Inc.
Santuario, Edmundo III.  2009.  “Terrorism: Abu Sayyaf and the CIA.”  Alex Constantine’s Anti-Fascist Encyclopedia. (19 May)  <http://www.antifascistencyclopedia.com/ allposts/terrorism-abu-sayyaf-
          and-the-cia>
Tan, Samuel K.  1987.  A History of the Philippines.Quezon City: U.P. Dept of History.
Tribune Online.  2007.  “Presence of US Troops in Combat Zones slammed.” Philippine Tribune Online (16 August). <http://www.tribune.online>
Tuminez, Astrid.  2008.  “The Past Is Always Present:  The Moros of Mindanao and the Quest for Peace.”  Working Paper Series No. 99. May 2008.  Southeast Asian Research Center (SEARC), City University of Hong Kong, Hong Kong.
Vargas, May.  2005.  “Camp Bagong Diwa Likened to Auswitchtz.”  Bulatlat (October 16-22).  <www.bulatlat.com)
Wadi, Julkipli.  2008.  “Moro Political Dynasty.”  In The Moro Reader. Quezon City: CENPEG,
Vitug, Marites Danguilan and Glenda Gloria.  2000. Under the Crescent Moon: Rebellion in Mindanao.  Quezon City: Ateneo Center for Social Policy and Public Affairs, and Institute for Popular Democracy.
Yon, Michael.  2009.  “Philippines.”  Michael Yon Online Magazine  (3 June).
    <nttp://www.michaelyon_online.com/Philippines.htm>


ABSTRACT: The December 2010 indictment in a Washington federal court of the Filipino citizen Madhatta Haipe, presumed a charter member of the Abu Sayyaf Islamic separatist group in the Philippines, demonstrates the United States’ strategic drive to criminalize the struggle of the Moro peoples. Without analyzing the manifold context of “terrorism” as a socio-historical symptom of injustice and inequality, the U.S. persists in trying to delegitimize the Bangsa Moro demand for self-determination. Working through Filipino neocolonial instrumentalities, the US and its local elite agents attempt to convert age-old class, racial and ethnic conflicts into a discourse of war between civilizational/religious forces (Christianity versus Islam), or a war between extremists and civil society. Mixing propaganda of Cold War vintage and neoliberal globalization rhetoric, the Global North’s hegemonic power finds a way to resolve its accumulation crisis by intensifying ideological schisms that reproduce genocidal oppression and indiscriminate violence.  Meanwhile, the Moro people’s struggle for autonomy and sovereignty, for equality and independence, continues to serve as a challenge and crucible for the U.S. reassertion of its imperial “Manifest Destiny” in Southeast Asia. In the context of the renewed negotiations between the government headed by newly-elected President Benigno Aquino Jr. and the Moro Islamic Liberation Front, this essay re-examines the concept of self-determination from the viewpoint of critical universality and materialist dialectics.--##

DISKURSO SA POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES, Feb & Mar 2015.

ANO ANG DAPAT GAWIN?

BALANGKAS SA PAGBUO NG MAPAGPALAYANG KRITIKA NG NEOKOLONYALISTANG ORDEN

-ni E. San Juan, Jr.
Professorial Lecturer, Polytechnic University of the Philippines



    I.  DISKURSO TUNGKOL SA POLITIKA NG KASAYSAYAN

Panimulang Hagod ng Kamalayan


    Sa malas, ang kasaysayan ng Pilipinas ay isang mahaba't masalimuot na proseso ng pagbabago, buhat noong sakupin tayo ng Espanya hanggang sa pagbabalik ng U.S. sa kasunduang VFA (Visiting Forces Agreement)  at EDCA (Enhanced Defense Cooperation Agreement). Hindi tuwid ang lakad ng mga pangyayari. Neokolonya pa rin tayo sa kabila ng pagiging Republikang formal noong 1946, kahiman ilang "Bayang Magiliw" ang kantahin sa bawat simula ng programa't pelikula saanmang sulok ng bayan.

    Sipatin ang matinding kontradiksyon ng mga pwersa sa lipunan sa daloy ng historya. Bagamat pasulong ang direksiyon ng pakikibaka laban sa imperyalismo, bunga ng paghinog ng mga sapin-saping kontradiksiyon, hindi magkalapat ang kamalayan at realidad. Laging may agwat, palya, o di-makatugmang interaksyon ng teorya at praktika sa kolektibong karanasan. Kaya paurong ang kinalabasan ng 1896 rebolusyon sa gabay ng ilustradong pamumuno. Gayundin ang pagpupunyagi ng mga unyon, insureksiyon ng magbubukid sa Colorum, Sakdal at kilusang Huk--hindi natamo ang gahum o hegemonyang kailangan upang mabagong ganap ang mapaniil na sistema ng lipunan. Taglay noon ang obhetibo't suhetibong dahilan.

    Sa kabilang dako, higit na radikal at malaganap ang kilusang makabayan ngayon kumpara sa unang dekada ng Republika at kalakaran ng "Cold War." Ang pagbagsak ng diktaduryang Marcos ay sintomas ng maselang krisis ng kapitalismong global, ngunit muling nakabangon ang oligarkong uri sanhi ng pagkakamali't pagkakataon. 

    Kailangang ang diyalektikang analisis. Ang problema ng interbensiyon ng masang mulat sa transpormasyon ng kabuhayan at pulitika, kung paano susunggaban ang pagkakataon sa pag-sudlong ng teorya & praktika, ay nananatili pa rin.  Kailangang himayin ang masalimuot na suliraning ito. Susuriin sa ibaba ang ilang aspekto ng liku-likung landas sa pagbabago upang matarok ang mabisang perspektib upang mapalaya ang nasusugpong lakas ng masa at makamit ang pinakamimithing katarungan at kalayaan ng pinagsasamantalahang mayorya, pati na ang ganap na kasarinlan  at kasaganaan ng bansa. Hindi nga tuwid ang daan ng mapagpalayang pagpupunyagi ngunit, sa tulong na kolektibong pag-aaral at paghuhusga, makatitipid ng buhay na isasakripisyo't mabibigyan ng halaga at kahulugan ang bawat hakbang tungo sa ikatatagumpay ng pambansang paglalakbay tungo sa kalayaan at kasaganaan.

    Ilang nota muna bago usigin ang paraan ang analisis. Sapagkat ang tangka rito ay diyalogo, hindi monologo, maikli lamang ang paglalatag dito ng puntodebistang radikal. Ilang prinsipyo ang papatnubay sa rebyu ng ilang importanteng pangyayari sa naratibo ng pakikibaka. Dapat maging gabay ito sa ating pagsusuri ng mga problemang bumabagabag sa pambansang konisyensiya o kolektibong budhi, na ipinapanukalang sungkitin sa bisa ng diskursong sumusunod.

Iskema ng Kritikang Panlipunan

    Malimit tayong mag-umpisa sa puntodebista ng indibidwal sa
anumang repleksyon tungkol sa sosyedad.  Problema na kaagad ito. Sino
at ano ang taong nag-iisa? 

    Ilang paliwanag.  Una, ang sosyedad ay hindi pulutong ng mga
indibidwal kundi pagbubuklod ng mga relasyon o ugnayan ng pangkat.
Ang indibidwal ay kabilang sa relasyong iyon. Ang indibidwal ay walang
permanenteng buod kundi ang kabuuan ng mga ugnayang panlipunan
na kinabibilangan niya. Hindi namumukod na abstraksyon ang
personalidad.  Iyon ay kalipunan o bungkos ng mga relasyong sosyal.

    Pangalawa, ang buhay sa lipunan ay praktikal, o gawaing
konkreto't mabisa sa pagbabago ng kapaligiran. Alinsunod dito, nagiging
sabjek o suhetong taglay ang ahensiya o kakayahang umakto ang bawat
indibidwal.  Nakapaloob sa mapanuri't praktikal na kilos ng tao sa lipunan
ang "revolutionizing practice" (tinukoy ni Marx sa "Theses on Feuerbach)"--
hindi lamang interpretasyon kundi transpormasyon ng mundo (Fischer).

    Pangatlo, sa interpelasyon ng nagtatagisang uri sa lipunan nabubuo
ang sabjek na may pagpapasiya (Althusser). Nagkakamalay siya tungkol sa mga
kontradiksyong lumulukob sa kanya.  Sa diyalektikang pananaw, ang
pagsulong ng lipunan ay bunga ng samut-saring kontradiksyon, nag-iiba
sa iba't ibang antas at yugto ng partikular na kasaysayan ng bawat
lipunan.

    Pagkain muna bago awit at sayaw--ito'y katotohanang palasak.
Bagamat sa materyalistikong pananaw, ang produksiyon ng mga
pangagailangan sa buhay ay saligan ng lahat, tahasang mapagpasiya
ang kolektibong diwa, isip, damdamin at dalumat sa pagsulong ng
lipunan. Mapagpasiya ito sa reproduksiyon ng ordeng pulitikal-
ideolohikal. Samakatwid, dapat pagtuunan ng pansin ang totalidad ng
mga determinasyong nagsasanib sa paglilinaw ng bawat konkretong
sitwasyon sa lipunan. Diwa/Isip at praktika, kamalayan at aksyon, ay
magkabuklod.

    Sa panayam na ito't ng susunod, inilalagay sa kontekstong historikal
ang indibidwalistikong kiling na siyang umiiral na perhuwisyo. Sa halip,
itinatampok ang punto-de-bista ng kolektibo o komunidad. Nais nating
tuklasin kung paano makatutulong ang teorya sa transpormasyon ng
lipunan. Sambit ng islogan: "Ang masa lamang ang tagalikha o lumilikha
ng kasaysayan," hindi mga bayani o tanyag na mga bida/kontrabida (Mao).
Makahulugan lamang ang ginampanang papel ng indibidwal bilang
kinatawan ng uri o grupo. Ang kalayaan ay resulta ng pagkilala sa
nesesidad, sa puwersa ng reyalidad (Engels).

Mapa ng Pagsisiyasat

    Sa mapaglagom na taya, ang kasaysayan ng ating bansa ay isang
panorama ng paghihimagsik laban sa kolonyalismo't imperyalismo (San Juan, US Imperialism). Matatag, matibay at malusog ang ating tradisyon ng pag-aalsa't
pagbabalikwas. Ipinagpapatuloy ito sa pagtutol sa neokolonyalismong
orden ngayon, sa krisis ng kapitalismong global at terorismong militar ng
Estados Unidos.

    Ungkatin natin: Bakit ganap na umaasa tayo sa US--nariyan ang
VFA at EDCA at patuloy na operasyon ng US militar/sandatahang puwersa
sa buong sangkapuluan--at hindi makatindig na nagsasarili?  Sa loob ng
mahigit kalahating siglo ng pag-iral ng Republika, bakit hindi tayo
umuunlad at nahuhuli sa pagtugon sa minimal na pangagailangan--
pagkain, pamahay, pagkalingang medikal, edukasyon, atbp? Bakit wala
tayong awtentikong soberanya?

    Maitanong muli: Bakit palaging nabibigo ang mga mapagpalayang
pagpupunyaging makamit ang tunay na kasarinlan, demokrasyang kasali
ang lahat, at kasagaanan? Bakit kontrolado pa rin tayo ng US, ng World
Bank/IMF, patibay na ang mahigit 12 milyong OFW na walang makitang
mabuting trabaho sa loob ng ating bansa (Ellao)? Patibay rin ang konsumeristang kulturang depende sa korporasyong transnasyonal, sa pagdambana sa komoditi o mapanlinlang na pangako ng ligaya sa pag-aari ng anumang mabibili (konsultahin ang teksbuk nina Tolentino at Santos). 

    Pagnilayin ito: Sobrang 6,000 Pilipino ang umaalis bawat araw, 2/3
bahagdan sa 39 milyong manggagawa ang nangibang-bayan na, 12
milyon ang walang trabaho (Velez), Walang solusyon ang rehimeng
Aquino, bagkus pinalalala pa nga sa matinding korapsyon sa pork-barrel,
gastos sa Oplan Bayanihan, at iba pang masahol na katiwalian.

    Batid kong alam ninyo na ang tugon diyan. Napagdulutan na ang
problemang ito ng masusi't masinsinang diskusyon, analisis, komentaryo.
Kaipala, kulang lamang ang kolektibong pagsikhay sa isang programang
nasyonalistiko't popular, na nasimulan ng Katipunan at mga progresibong
unyon at organisasyon mula 1899 hanggang ngayon. Kulang ba sa
pagtupad ng programa o kulang sa malalim at tumpak na pagsipat sa
konkretong kondisyon kung saan matutuklasan ang susi sa matagumpay
na interbensiyon ng partido ng mayorya? Bakit hati-hati pa ang masa at
makapangyarihan pa ang oligarkong umuugit sa istrukturang
pampulitika't mapamilit? Kung handa na ang suhetibong puwersa sa
pagbabago, marupok na ba't tumitiwalag na ang mga uring may hawak
ng poder?

Tuwid na Daan o Malikhaing Paglalakbay

    Bago talakayin ang ilang dimensiyon nito, nais kong idako ang inyong
pansin sa ilang usaping historyograpiko. Importante ito sa wastong
paglilinaw at pagbalangkas sa naratibo ng ating kasaysayan.

    Aralin natin ang mga kasaysayang isinateksbuk nina Teodoro
Agoncillo, Renato Constantino, Jaime Veneracion, atbp, mga
nasyonalistikong pantas. Ang sintesis nila ay mapipisil sa Philippine Society
and Revolution ni Amado Guerrero. Hindi raw wasto ang linyadong
pagbanghay sa takbo ng ating kasaysayan na matatagpuan sa mga
nabanggit, puna ni Reynaldo Ileto. Kilala si Ileto sa opinyong ang mga
lumang pasyon at awit ay siyang gumabay sa himagsikan ng Katipunan
at iba pang gulo't sigalot kontra Estado.

    Sa sipat ni Ileto, natabunan o natakpan ng linyadong historya ang
iba pang mareklamong tauhan o kilos. Mula sa pagsibol ng nasyonalismo
noong 1872 o 1896 hanggang ngayon, ikialigtaan ng paradigmatikong
ideya ang iba pang mga pangyayari o akto ng pagtutol. Binalewala ng
awtorisadong naratibo ang sinupil na kaalaman--"subjugated
knowledges" (katagang kuha kay Foucault) na nakabalatkayo sa "body
of functional and systematizing theory" ("Outlines," 99). Halimbawa niya
ang mga katutubong mediko na tumalimuwang sa awtoridad ng mga
Amerikano noong kolera epidemik noong 1902-03. Sumalungat ang
taumbayan sa disiplina ng burokrasya at armi ng Estadong sumasakop.

    Pribilehiyado kay Ileto ang mga nanggugulo, lumalabag sa batas,
lumilihis. Iyong lumalabag sa batas o anumang kaiba sa status quo ang
gumagayuma sa isip.  Sila ang kontra sa rasyonalidad ng pueblo at
modernidad, di-matiyak (undecidable) na oposisyon sa pagbabago,
pagsulong, pag-unlad. Bilang pangunahing halimbawa sa mga Etsa-
pwerang taga-labas ang mga tinaguriang "bandido," isang kategoryang
inilapat din ng mga Amerikano sa mga anti-imperyalistang gerilya ni Hen.
Macario Sakay. Bumukal ang mga samahan o cofradiang di-legal mula
sa mga kilusang milenaryo tulad na Pulajan, Dios Dios, Colorum, Tres
Cristos, atbp. (Sturtevant).
   
    Ayon kay Ileto, ang naratibo ng mga ito'y naliliman o nabura ng
ilustradong "emplotment" o pag-aayos ng kasaysayan batay sa
progresibong pagsulong ng Kaliwanagan/Enlightenment ("Outlines," 121).
Nawala sina Felipe Salvador at Santa Iglesia, si Papa Isio, atbp., tumiwalag
sa unang Republika ni Aguinaldo at nanatiling subersibo sa paghatol ng
dominanteng kalakaran.

    Nabanggit ko na tutol si Ileto sa historyang "developmentalist" na
kumakaligta sa "popular mentalities" (Filipinos 207). Walang diretsong landas.
Susog ni Ileto na dapat bigyan ng karampatang lugar ang "interruptions,
repetitions, and reversals, uncovering the subjugations, confrontations,
power struggles and resistances that linear history tends to conceal" ("Outlines,"
126). Higit na mahalaga kay Ileto ang mga aksiyon, kilos, gawa laban sa
anumang uri ng dominasyon o panunupil.

    Kaakit-akit marahil ang larawang iginuhit ni Ileto para sa
anarkistang sensibilidad. Bagamat historyador si Ileto, ang tingin niya sa
Estado ay isang monolitiko't abstraktong makina na nagbuhat pa mula sa
mga haring tirano o despotikong imperador sa Ehipto, Gresya, Roma o sa
Indya at Tsina noong sinaunang panahon. Tulad ng lahat ng institusyong
yari ng tao, nagbabago ang Estado, ang istruktura at punksyion nito. Ang
mala-teokratikong Estado ng kolonyalistang Espanya, at ang instrumento
nito sa Pilipiinas, ay umiinog sa Simbahan, sadyang iba sa Estado ng
kapitalistang Estados Unidos.

    Lumilitaw na ang trato sa mga rebolusyonaryong gerilya, bagamat
may kahawigan, ay di-magkatumbas. Una, ang basehan ng US ay pag-
unlad ng pamilihan, isang ekonomyang nakasalig sa malayang pagbibili
ng lakas-paggawa, sa tubong galing sa pagpapalitan ng komoditi, kaya
hindi sagabal ang kaibahan sa paniniwala, istatus, atbp. Dahas muna ang
ginamit sa pasipikasyon ng bayan, ngunit kalaunan, ideolohikal na
paraan ang umiral (edukasyon, paggamit ng Ingles, atbp). Sa Estadong
Espanyol, ang disiplinang pang-relihiyon at dahas ay mahigpit na
magkalangkap at hindi "developmental" tulad ng Amerika. Gayunpaman,
ang "modernisasyon" ng kolonyalismong US ay hindi paglinang sa
rasyonalidad maliban na sa kung lalaki ang tubo sa anarkiyang
paggulong ng pamilihan (Schirmer and Shalom; Pomeroy).

Pag-unawa sa Landas ng Pakikibaka

       Pangalawang pansin: ang naratibo ng progresibong takbo ng
kasaysayan na iniangkop ng mga ilustrado--mula kina Rizal hanggang
Agoncillo, Constantino at Guerrero--ay hindi nilinyado sa walang patid na
pagsulong. Nakatutok iyon sa kontradiksyon ng taumbayan at
mananakop, sa tunggalian ng mga may-ari at mayoryang anak-pawis.

    Una, lahat ng natukoy na teksto ay puno ng detalye tungkol sa mga
Etsa-puwera, mga sumalungat sa ordeng kolonyalista, bagamat
nakasentro sa mga presidente, mambabatas, atbp. Pangalawa, itinanghal
nila ang maraming pagliko sa daan ng mapagpalayang pagsisikap--
halimbawa, pagpatay kina Bonifacio at Antonio Luna, pagsuko ni Hen.
Sakay sa bisa ng panlilinlang ng mga unyonista; pagsupil sa Colorum sa
Tayug, ng Sakdalista at iba pang insureksiyon hanggang sa pagkagapi ng
Huk noong panahon ng Cold War. Sa halip na diretsong martsa tungo sa
rasyonalidad at kaunlaran, hitik ang landas sa aksidente, kabalintunaan,
ironya, kabalighuan at di-inaasanang kinahinatnan.

    Ilang halimbawa ang dapat banggitin.  Kalahok sa naratibo ni
Constantino ang sensibilidad, talino, dunong at damdamin ng mga
anakpawis at etsa-puwerang lakas. Mahaba ang ulat niya tungkol kina
Felipe Salvador at Papa Isio. Anya hinggil sa una: "The cult of Apo Ipe was
so durable that as late as 1924, Colorum leaders in Tarlac could still attract
many followers by claiming that they had eaten and talked with Jose Rizal
and Felipe Salvador (270). Umaagapay sa kronolohikong daloy ng
mga pangyayari ang salaysay ni Constantino ngunit hindi linyado, sa
paratang ni Ileto. Pasikot-sikot, lumulukso, umaatras, ang pagsubaybay sa
daloy ng kasaysayan, kaakibat ng masalimuot na pagsasalisi ng mga
pangyayari.

    Inilagom ni Constantino ang kanyang naratibo sa isang
diyalektikong pakiwari: "The history of the people's movements through the
centuries has been characterized by a groping for consciousness. The
development of a higher level of political consciousness has had its leaps
and retreats…When there is an attempt to understand society not in terms
of myths and theories but in terms of the concrete experience and
sufferings of the people, history acquires practical significance" (396).

    Nararapat idiin, sa palagay ko, na ang kasayayan ni Constantino ay
hindi pag-uullit ng mga nangyari kundi interpretasyon ng mga nangyari, at
hindi linyado o iskematikong paghahanay ang pagtaya sa pakikibaka ng
taumbayan para sa kasarinlan at kalayaan. Kay Constantino, layon ng
pagsusuri sa kasaysayan ang humugot ng dunong at aral na
makatutulong upang makamit ang isang rasyonal, makatarungan at
mapagkalingang lipunan.

Metapisikang Sosyolohiya

    Dalawang magkatunggaling lapit ba ang kaharap natin? Sa
katunayan, ang paniniwala ni Ileto tungkol sa linyadong ayos ng
kasaysayan ay hango sa sosyolohiya ni Max Weber (1864-1920) at
doktrinang neoKantian nito. Metapisikang idealismo't transendental ang kuadrong kinasasadlakan nito. Reaksyonaryong implikasyon lamang ang maihuhugot sa pangitaing ito patungo kina Heidegger at iba pang maka-pasista't nilihistikong alagad.

    Sa teorya ni Weber, ang pagsulong ng makabagong lipunan ay
patungo sa matingkad na rasyonalisasyon ng ating kilos o gawa. Sa
gayon, lumilipas ang engkanto o hiwaga ng karanasan sa paglaganap ng
burokratisasyon. Hindi maiiwasan ito sapagkat ang tao ay namumuhay sa
paraan ng makahuluga't makatwirang aksyon na ating sinusuri at
pinahahalagahan sa agham panlipunan (Marshall). Nakalapat sa
diskurso ni Ileto ang paniwalang ito, na binaligtad ni Foucault (batay sa
turo ni Nietzsche) sa pagbilad ng negatibong katambal ng rasyonalidad,
ang itinagong ligalig o gulo, ang ipinagbabawal, ang subteranikong hibo't
udyok ng pagnanasa.

    Bukod sa deterministikong lapit ni Weber, implikasyon din nito ang
ideyang teknolohiya ang susi sa pagbabago ng lipunan (Wood).
Kontra kina Marx at Engels, panukala ni Weber na hindi ang tunggalian ng
mga uri kundi siyentipikong dunong ang mabisa't tumatalab sa
karaniwang takbo ng buhay sa lungsod. Rason laban sa gulo o gusot--ito
ang kuwadrong itinakda ni Weber upang mahimay ang gulong ng
kasaysayan.

    Tigil muna't maglirip tayo. Anong pakinabang dito kung ang
magkakambal na gulo/orden ay isang esensiyal na katangian? Isang
doktrina itong katumbas ng Pinakaunang Kasalanan ni Adan at Eba,
walang takas dito, tila itinadhana ng kalikasan ng tao--reaksyonaryong
linyang nagpapatawad sa anomalya't kalabisang umiiral.

Anong Saysay ng Katotohanan?

    Maimumungkahi sa puntong ito na bawat kasaysayan ay may
kinikilingan at sa gayo'y hindi makatotohanan. Maaring sabihin na si
Agoncillo ay lubhang maka-Pilipino--hindi maka-ilustrado--dahil sa unang
edisyon ng kanyang libro, minaliit niya ang panahon ng kolonisasyon ng
Kastila. "Lost history" ang bansag niya sa yugto ng kasaysayan bago 1872.
Subalit hindi linya ni Weber o Foucault ang pamantayan ng historyador
kundi ang punto-de-bista ng dinuduhaging katutubo. Kaya malaking
puwang ang ibinigay niya sa Kilusang Aglipayano, na "subjugated
knowledge" para kay Ileto. Paliwanag niya:

This does not mean that the authors distorted or twisted the
facts in order to be nationalistic. Nationalism is not involved
here. It is a travesty to call a historian "nationalistic" simply
because he adopts a Filipino point of view, for nationalism
implies "country first and last." History is concerned with the
truth first and last. What is meant here is that where the facts
warrant two or more interpretations the authors naturally took
the Filipino viewpoint (Agoncillo & Alfonso,vii).

    Sa pangalawang edisyon nina Agoncillo & Guerrero, dinulutan ng mas malaking espasyo ang "The Spanish Period," panahon ng pananakop ng Espanya. Ngunit hindi rasyonalidad o progreso ang hantungan kundi "The Continuing Crisis"  (Kabanata 27). Malaman ang pag-uulat nina Agoncillo at Guerrero tungkol sa bandolerismo, ang pakikibaka ni Sakay at mga Sakdalista
hanggang sa rebelyon ng Huk. Pinagtuunan din ng pansin ang dalawang
masaker na naganap sa panahon ng rehimeng Marcos: ang Culatingan
masaker (Hunyo 13, 1966) at pagpaslang sa 32 alagad ni Valentin de los
Santos (May 21, 1967). Ebidensiya iyon ng karupukan o kabulukan ng
sistemang neokolonyal, kung saan nasa ilalim tayo sa dikta ng
Washington, sa diktadurya ng monopolyo't globalisadong kapital, sa
atuloy na pag-iral ng mga base militar at mahigpit na kontrol ng
ekonomiyang pampulitika ng bansa.

    Upang matarok ang anumang pangyayari, dapat isakonteksto ito
sa isang tiyak na yugto ng kasaysayan ng lipunang kinasasangkutan nito.
Ganito ang isinakatuparan ni Eric Hobsbawm sa pag-sasaliksik sa mga
milenaryong kilusan at mga rebeldeng di-pangkaraniwan (1959). Ganoon
din ang metodo ni Agoncillo. Tulad ng mga milenaryong pag-aalsa noong
nakaraang dalawang siglo nina Felipe Salvador, Papa Isio, ang Lapiang
Malay ni Valentin de los Santos ay sintomas ng malubhang sakit ng
lipunan na nakaugat sa kawalan ng hanapbuhay, pagsasamantalang
piyudal sa kanayunan, korapsyon at pang-aabuso ng mga may-ari,
kumprador, panginoong maylupa, atbp.

    Tinuligsa nina Agoncillo & Guerrero ang pagwawalang-bahala ng gobyerno sa paghihirap at pagdaralita ng masa. Sinalungguhitan niya ang
karismatikong birtud ng lider ng Lapiang Malaya, na umakit ng ilanlibong
kasapi, ng paggalang at pagdakila mula sa mamamayan sa iba't ibang
probinsya( Agoncillo and Guerrero, 567-68). Samakawid, hindi
kinaligtaan ng naratibo ni Agoncillo ang mga etsa-pwera, ang kontra-
ilustradong tendensiya.

Pagdukal sa Katalagahan

    Maibalik natin sa problema na pagsasanib ng teorya at praktika.
Anumang imbestigayon natin sa balangkas ng kasaysayan ng
taumbayan ay dapat patnubayan ng kolektibong adhikain. Bakit wala pa
tayong kasarinlan, kasaganaan, at kaganapan bilang bansa? Sanhi sa
impluwensiya ng tradisyon ng piyudal na gawi't pag-iisip, kakawing ng
burgesya't indibidwalistikong paniwala) na nakaugat sa karanasan ng
bayan, malabo't mababaw ang pagdukal sa konkretong sitwasyon.

    Mali ang analisis dahil labis na hiwalay sa materyal na kondisyon ng
buhay at dinamikong komplikasyon ng suhetibo't obhetibong lakas.
Mayroong katiyakan ang penomena sa kalikasan na masusukat ng
siyensiya. Ngunit ang agham-panlipunan ay hindi kasing-tiyak dahil nga
sa sagabal ng namanang ideya't ugali, na pumipigil sa pagbabago ng
kapaligiran.  Konserbatibong ideolohiya ng mga naghahari na ang
sumasagka sa patuloy na pag-inog ng mga kontradiksyon, na siyang
umuugit sa pagsulong ng lipunan.

    Batay sa paghupa ng kilusang mapagpalaya (circa 2000-2014), sapantaha kong hindi pa maiging nagagamit ang diyalektikang pagsusuri sa
praktikang karanasan upang mapag-isa ang nakararaming inaapi't
mawasak ang lumang estruktura. Marahil nakaigpaw nang kaunti nang lumabas ang "Specific Characteristics of People's War" noong dekada 1980. Nais ng buong tradisyon ng pagbabagong radikal ang makapagtayo ng angkop na sistemang makatao't makapagkalinga. Isang kaayusang ang produksiyon ay
nakalaan para sa kagalingan ng bawat tao, hindi upang mapalago ang kita at
tubo sa pamilihan. Nilalambungan pa tayo ng gayuma ng salapi, tubo,
konsumerismong bumulwak sa matinding alyenasyon.

    Naisiwalat na kung paano namamayani pa rin ang pagka-alipiin ng
oligarko sa US at ideolohiya ng malayang palengke. HIndi pa laganap
ang radikal na kritika ng eksplotasyon, ng pribadong pag-aari sa gamit sa
produksiyon. Hindi pa nasanay ang mga mulat na pangkat sa paglapat
ng materyalismong historikal, at paghubog ng mapanlikhang instrumento
upang magapi ang hegemonya ng komprador, panginoong maylupa't
komprador, sampu ng mga sandatahang galamay nito sa Estado.
Mabuway pa rin ang United Front o Nagkakaisang Hanay.

    Sa madaling sabi, hindi pa natatamo ang antas ng hegemonya o
gahum ng lahat ng puwersang maisasagupa sa Estadong neokolonyal.
    Sa susunod na lektura tatalakayin ko ang konsepto ng hegemonya,
ang pamumunong moral-intelektuwal na unang ipinanukala ni Antonio
Gramsci na imperatibo sa pagtatagumpay ng subalternong masa (1971).
Sapat na dito na ikintal ang ilang katangian ng ating pakikipagsapalaran
sa larangan ng digmaan ng mga uri.

Iginuhit ng Tadhana o Piniling Kapalaran?

    Sa susunod na bahagi, tatalakayin ko ang paksa ng hegemonya at
usapin ng rebolusyong pangkultura (tingnan sa San Juan, Between Empire). Sa
pangwakas, ilang mabilis na pagsusuma sa trajektorya ng kasaysayan ng
sambayanan.

    Una, sa panahon ng kolonyalismo, walang dekada na walang pag-
aaklas sa bawat rehiyon. Ngunit nakasentro sa magkakahiwalay na
nayon at lungsod. Nito na lamang pagtatag ng Hukbalahap at ang
rebelyon ng HMB (Hukbong Mapagpalaya ng Bayan) nagkaroon ng
malawak na pag-uugnay ng kolektibong pagsisikap mapataob ang
Estadong neokolonyal. Pangalawa, sa tatlong krisis na nagsiwalat ng
karupukan ng buong orden, hindi pa ganap na handa ang masang
wasakin ang neokolonyang Estado at palitan ng bago. Nasa murang baytang pa lamang ang pagsulong ng blokeng bumubuo ng transpormasyong magbubunsod sa malawaka't malalim na pagbabago.

    Ang danas at dalumat ng di-matakasang krisis ay siyang tatak ng
ating naratibo. Palala ito, malamang na umabot sa kasukdulang antas ng
marahas na pasistang orden, hindi lang "constitutional authoritarianism."
Ang tatlong krisis na hindi maiging nasakyan ay masasaksihan: 1) sa
pagtatapos ng WWII, kung kailan binati pa ng mga antikolonyalista ang
pagbalik ni MacArthur, at hindi mapanlikhang nasunggaban ang
pagkakataon ng alitan ng oligarko upang ilunsad ang isang pambansang
edukasyon at mobilisasyon; 2) ang EDSA Pebrero 1986 pagbabalikwas, na
sadyang hindi nakuhang buwagin lahat ng institusyon ng diktadura; at 3)
ang EDSA II, isang conjuncture na nawala dahil taglay ang ilusyon na may
maaasahan pa sa ilang trapong nagtataglay ng kahit kaunting
nasyonalistikong bahid sa kanilang nakalipas.

    Wala pang sapat na preparasyong palitan ang lumang orden sa
panig ng nakararami. Umaasa pa sa mandarayang eleksyon, hindi
madala-dala. Mamamalas ito sa kasalukuyang kampanya laban sa
porkbarrel, korapsyon, kalupitan at karahasan ng "culture of impunity."
Marami ang umaasa pa rin na mayroong papalit na matapat at malinis na
pulitiko o liderato. Eleksyon pa rin ang solusyon. Dalawa pa lamang ang
pagpipilian: armadong paglusob o repormistang hakbang? Bakit hindi masinop na pinaglangkap ang dalawang hakbang sa diyalektikong maniobra? Sa
kasaysayan natin, kapuwa palpak at walang napala kundi maraming
martir at kasinraming kabiguan.

    Ano ang dapat matutunan sa baku-bako't liku-likong landas ng
ating historya, sa repetisyon ng krisis at sakripisyo, at sa madugong
karanasan ng buong sambayanan?  Bakit hindi nagtatagumpay ang
proyekto ng pagbabago't pagbuo ng malaya't maunlad na lipunan?
Tadhana bang ipinataw ito ng mga bathala o kapalarang bunga ng ating
di pa sapat na magkatugmang aksyon at kaisipan?





II.  DISKURSO TUNGKOL SA POLITIKA NG KALINANGAN

Proyekto tungo sa Pagbabagong-Buhay

    Sa umpisa, tinalakay ko ang pangangailangan ng makasaysayang  pagkilates sa mga pangyayari sa naratibo ng ating proyektong maipanday ang pambansang identidad. Sinubok nating himayin ang diyalektika ng obhetibo't subhetibong lakas, ng pagpapasiya at kapaligiran, ng pasumala at katalagahan.
Muling salungguhitan ang pananaw natin: Lahat ng gawa't isip ay hinulma sa loob ng isang tiyak na sistema ng produksiyon ng materyal na mga kailangan, na siyang saligan ng ayos ng lipunan. Sa katumbalikan, hinuhubog ng isip ang ekonomiya at mga institusyong minana upang maiangkop sa nagbabagong sitwasyon ng kabuhayan. Magkatuwang ang kamalayan at kabagayan.

    Ngayon naman, dukalin natin ang larangan ng kultura. Importante ito sa pag-unawa sa hegemonya o gahum ng naghaharing uri. Sa pilosopiya ni Antonio Gramsci, ang hegemonya ay pamumunong moral at intelektuwal ng isang grupong taglay ang poder ng estado.  Hindi lamang dahas ang sangkap ng kapangyarihan ng burgesya, halimbawa, kundi konsensus o kusang pagsunod ng mga grupo sa pamumuno nito. Nangyayari iyon sa larangan ng kultura at sistema ng paniniwala, halaga, saloobin, o ugali ng pamumuhay.    

    Paano maaagaw ng nakararaming mamamayan ang hegemonya ng naghaharing oligarko upang mapawi ang paghahati ng bansa sa nagsasamantala at pinagsasamantalahan? Sa dagling untag, paano matatamo ang tunay na demokrasya't pagkakapantay-pantay?

Sakyan ang Mga Kontradiksyon

    Makulay ang napanood nating kasaysayan ng bansa, masalimuot at hitik ng sapin-saping kontradiksyon. Pangunahin ang tunggalian ng mga uri, testimonya sa maigting na tensiyon ng mga lakas sa produksiyon at relasyong sosyal na malimit naiiwan at nagsisilbing balakid sa paglinang sa likas na kakayahan at potensiyalidad ng tao.

    Nabatid natin na ang takbo ng kasaysayan ay hindi diretso kundi paliko-liko, urong-sulong, gumagapang ngayon, kapagkuwa'y lumulukso. Ang pagpapalaya sa potensiyal ng sangkatauhan ay hindi nakalakip na telos, o siguradong tadhana, kundi kaalinsabay ng mismong araw-araw na kilos, gawa, damdamin, isip at pakikipamuhay ng tao sa mundo. Pakikipagsapalaran itong walang takdang umpisa o wakas (kaiba sa turo ni Arnold Toynbee, halimbawa; Dray).

    Nakasilid tayo ngayon sa kuwadro ng kapitalismong global. Ngunit tayo'y hindi pa nakaabot sa antas ng kapitalismong industriyal. Nasa yugto tayo ng transisyonal na modo ng produksiyon, magkahalo ang piyudalismo't kolonisadong mga praktika at institusyon. Ang lakas-paggawa ng pesante't magbubukid ay nakahihigit sa lakas-pagyari ng mga manggagawa sa mga sangay ng korporasyong transnasyonal. Makapangyarihan pa rin ang mga panginoong maylupa na malimit pumapapel din bilang burokrata-kapitalista't komprador. Sa kasalukuyan, ang ekonomya'y nabubuhay sa remitans ng mahigit 12 milyong OFWs; samakatwid, saplayer ng murang katulong at trabahador ang Pilipinas sa dibisyong internasyonal ng trabaho. Lumalabas na tributaryong pormasyon ang Pilipinas: tambakan ng hilaw na materyales at kural ng mga taong nagbebenta ng murang lakas-paggawa sa buong mundo.

    Sa diyalektikong pananaw, ang lakas-paggawa ang bukal ng halaga at katuturan sa metabolikang engkuwentro sa kalikasan. Sa paglunsad ng lipunang makauri, partikular ang kapitalismo, na determinado ng pamilihan ng komoditi (una dito ang lakas-paggawang binibili), sumulpot ang alyenasyon ng bawat tao, reipikasyon ng relasyong sosyal, sumukdol sa mistipikasyon ng buong kapiligiran. Pati ang kalikasan ay niluluray ng kasakiman sa tubo.

    Nailipat ang enerhiya't diwa ng tao sa mga komoditi o ipinagbibiling bagay, naging alipin siya ng mga produktong kumatawan sa espiritu at tuloy sinamba't sinuob bilang idolo. Salapi, petisismo ng komoditi, ang pumapatnubay sa daloy ng bawa't araw sa lipunan ng bilihan ng kalakal. Dominante ng salapi't bilihin ang mga mamamayan.

Katotohanan O Ideolohiya

    Paano nananatili ang kapahamakang ito? Upang ikubli ang pagsasamantala ng minoryang may-ari sa marami, piinalaganap ang ideolohiya ng dominanteng pangkat. Ang ideolohiya ng indibidwalismong mapanghamig ang itinuturong modelo ng ordinaryong pakikisalamuha. Ugaling masunurin sa mga batas ang ikinakalat na etika habang mabangis ang kompitensiya sa lahat ng sulok. Kailangan suriin ang ideolohiya--batas, relihiyon, sining, pilosopiya--sa loob ng istrukturang pinag-uugatan nito, habang binibigyan-katuturan ito.

    Nasambit na ang elemento ng hegemonya. Ang namumunong pangkat sa lipunan ay gumagamit na dahas kinalupulan ng konsensus o pagkakasundong sumunod sa liderato ng naghaharing pangkat sapagkat mabuti ito sa lahat. Hindi pilit ang paniniwalang iyon. Kusang dulot ng mga grupong may interes sa paghahari ng burgesya o ng oligarko; ang kapangyarihan ng mga may-ari ay nakasalalay sa kasunduang natanggap, kaakibat na dahas na ginagamit kung mahina o hindi magkabisa ang nakamihasnang paniniwala.

    Nais kong idiin na ang kamalayan ay laging itinakda't hinuhubog ng panlipunang katalagahan. Nakakuwadro sa modo ng produksiyon ng bawat lipunan ang diwa, isip at damdamin ng mga nilalang. Batid ko na hindi tanggap ang mga aksyomang ito ng llahat. Kung tutuusin, lubhang kaiba ang inyong kaisipan, sapagkat kung hindi, napanalo na ang transpormasyong radikal matagal na.

    Ang larangan ng ideolohiya ay siyang masaklaw na larangan ng kultura, ng paniniwala, normatibong halaga, ugali, saloobin. Ang naratibo ng kultura ay nakalakip sa modo ng produksiyong panlipunan. Masasalamin sa kultura (sining, midya, palakasan, relihiyon) ang kontradiksyong umiinog sa pagitan ng tradisyong nagpapairal sa ordeng mapanghamig at lakas-taumbayan na pinipigil at sinasakal. Larangan ng tunggalian ng uri ang gawaing pangkultura.

    Ang mabigat na hamon sa kulturang pampolitika ay kasangkot sa paghahanap ng mabisang paraan sa transpormasyong radikal. Paano natin mababago ang pag-iisip at gawi ng mga taong nahirati sa luma't konserbatibong asal, gawi, pag-iisip? Kung ang mga ito'y tumubo sa modo ng proudksiyon, hindi ba dapat palitan muna iyon? Bakit hindi sabayan?

    Pero paano mapapalitan iyon kung ang mismong mga alipin ay magtatanggol dito sa paniwalang para sa kanilang kabutihan iyon? Samakatwid, paano maitutuwid ang baluktot na kaisipan, ang mapanlasong doktrina ng pribadong pag-aari, halimbawa, o ang pagkanatural ng sistemang nambubusabos? Sawi man, dahop o gutom,ang aliping kumbinsido sa pagkanatural ng kanyang kalagayan--mahirap hikayatain silang magsakripisyo upang baguhin ang kondisyong nasanay na nilang tiisin. Hindi ito usapin lamang ng kaalaman kundi ng gawi, praktika, ugali, estilo ng pakikipagkapwa.

    Kaya kritikal ang kamalayan sa pag-unawa sa lipunan at pagbabago nito. At kritikal din ang organsiadong kamalayan ng mga intelektwal na nakapagsuri at handang lumahok sa kolektibong transpormasyon ng lipunan. Kailangan ang samahan ng mga progresibong intelektuwal sa pagtatamo ng hegemonya--ng  moral-intelektuwal na pamamahala't gabay--ng masa laban sa oligarkong Estado. Pagtaguyod at pagtangkilik sa katotohanan sa panig ng masa ang kailangang atupagin.

Anggulo ng Pagsisiyasat

    Lahat ng pagpapakahulugan sa kasayaysan ay nakasalalay sa punto-de-bista ng uri--uring mapanlupig o uring mapagpalaya. Kadalasan, wala tayong hnala na suklob tayo ng ideoohiyang kontra sa ating interes. Iyon nga ang natambad sa pagkiling ni Ileto sa anarkistang doktrina nina Foucault at Nietsche, partikular si Weber. Hindi idiosynkratiko si Ileto. Ang tanyag na manunulat na si Nick Joaquin ay masugid na propagandista sa proposisyon na ang dynamikong kalamnan ng kultura ay depende sa teknolohiya, utang sa "wheel and plow,...print and paper,..masonry and painting" (2). Teknokratikong pagsusuma ang lapit ni Joaquin sa kultura't kasaysayan.

    Sa kanyang pagdakila sa kanyang Kristiyanong "tribu," pinuri ni Joaquin ang hibong "Faustian" ng Filipino na gumala't lumibot na sa buong mundo, inangkop ang lahat ng dulot ng Kanlurang Kristiyano. Nakapagpapataba ng budhi ang argumento ni Joaquin na ang Filipino, di umano, ay mahusay gumagad o kumopya ng anumang inangkat sa dayuhan, taktika ng makabayang Filipino. Wala tayong angal dito. Lamang, di natukoy ni Joaquin ang uri ng gobyerno, ekonomiya, korapsyon sa politika, at iba't ibang anyo ng rasismo't seksismo na ipinataw ng kolonyalismong Amerikano.

    Kahawig ng diskurso ni Ileto, nakaangat ang kultura ni Joaquin, tiwalag sa modo ng produksyon at ugnayang sosyal. Kung baga may esensiyal na katangian, "Faustian," ang karakter natin. Tulad ni Ileto, batid ni Joaquin ang iba't ibang antas ng kaayusang sosyal (mula sa mapang-alipin hanggang piyudal at kapitalistang orden), ngunit hindi naisakonteksto ang kulturang inilarawan sa bigat at impluwensiya ng nagsasalpukang puwersa sa lipunan.

    Sumulat si Joaquin noong panahon ng matinding pagbatikos sa konserbatibong Simbahan. Ang institusyong ito ay laging kakampi ng Estadong neokolonyal at petiburgesyang propesyonal na malapit sa uring komprador at burokrata-kapitalista. Nasindak sila sa armadong protesta ng mga pesante't trabahador. Iyon ay panahon ng pagkilala sa kontribusyon ng Moro at Lumad (Igorot) na palaging kinakaligtaan. Nasagi ang sensitibong bumbunan ni Joaquin; pumalag at ipinagsanib ang pagka-Kristiyano't pagka-Filipino sa isang bansag.

    Bagamat may malasakit si Joaquin sa sitwasyon ng nakararami, nakasentro pa rin sa indibidwalismong metodohikal na pugad ng espiritung "Faustian." Malalim ang pagkagumon sa paniwalang nasa loob ng kaluluwa ang bukal ng birtud o galing ng kakanyahan. Makikita ito sa tuligsa ni I.P. Soliongco, isang kapanahong peryodista ni Joaquin, sa kababawan o kagaspangan ng panitikan sa Ingles o Tagalog noong dekada 1920 at 1930: 'There was very little if any social criticism, very little if any of that absolutely necessary turning into the inward self for the accumulation of those truths which, in the final analysis, are the only worthy material for the creative effort" (217).

    Walang duda, tumalikod na si Soliongco sa di-maiiwasang pagkasangkot ng manunulat sa kanyang lipunan.  Tulad nina Villa at mga kontemporaryo, humanap ng saklolo si Soliongco sa isang romantikong metapisika na sintomas ng alyenasyong sakit ng petiburgesyang intelektuwal na alaga ng mga negosyanteng taga-imprenta ng magasin at peryodiko sa panahon ng dispensasyong Amerikano. Tila hindi pa nalulunasan ang sakit na ito na nakaugat sa punksyonal na pagkatali ng panggitnang saray sa komprador-burokratang upisyal na bumibili ng kanilang serbisyo. Ginawang komoditi ang dunong at kasanayan ng mga manunulat, guro, at iba pang propesyonal.

Nilambungan ng Anarkistang Gayuma

    Sa kaso ni Ileto, bagamat produkto ng Katolikong edukasyon, tumiwalag na siya sa tradisyong kinagisnan at sumilong sa karatula ng mga subalternong historyador sa India. Malakas ang impluwensiya sa kanila nina Foucault at dekonstruksyonistang kapanalig na tinangkilik ng US akademya sa rehimen nina Reagan at Thatcher, ang panahon ng neoconserbatibong pagsira't pagpawi sa  Welfare State. Kasagsagan pa iyon ng Cold War at indibidwalismong mapanila. Ang klima noon ay pabor sa metapisika ng teknokrat at reaksyonaryong patakaran kontra sa sosyalismo at mga Pangatlong Mundong aktibista tulad nina Che Guevara, Fanon, Amilcar Cabral, Ho Chi Minh, atbp.

    Panukala ko rito ang pagkalkula sa konkretong pinagmulan ng mga ideya, haka-haka, proposisyong tumuturol sa katangian ng tao o sibilisyasyon. Tila malaking kamalig na ang mga pag-aaral sa karakter o sikolohiya ng Pilipino. Tanyag na ang sikolohiyang Pilipino na tatak nina Virgilio Enriquez at mga disipulo, sampu ng pantayong pananaw. Nakahimok ito sa mapanghamong saliksik ni Dr. Melba Maggay tungkol sa katutubong pamamaraan ng komunikasyon, Pahiwatig.  Nais kong sipiin dito ang isang obserbasyon ni Dr. Maggay hinggil sa pagtrato sa panahon.

Bukal ng Pantayong Pananaw?

    Nasuri ko na ang akusasyon ni Ileto na may pagkiling na "linear" o "developmental" ang mga teksbuk nina Agoncillo, Constantino, at Amado Guerrero. Kakatwa na ito'y di nakaugma sa pagtrato sa panahon, taglay ang "akmang pakikiayon sa daloy ng buhay," sa mga pangyayari, nakikibagay sa ritmo ng kalikasan (161), Polychronic at flexible tayo, di umano, ayon kay Dr Maggay, nakatuon palagi sa kasalukuyan at "hindi tayo nagugulat at nababalisa kung may di inaasahang pangyayari na gugulo o aantala sa mga nakasalang nang programa." Dagdag pa niya:

    Dahil sanay ang ating isipan sa paghihintay doon sa puwang na nasa pagitan ng pagsisimula at pagtatapos--pag-aantabay at pag-asam na ipinapahiwatig sa pamamagitan ng katagang pag mahaba ang pisi sa pagkakabitin ng pangyayari.  Di gaya ng ibang kultura na di mapakali sa kawalan ng pagtatapos, tayo'y maaaring umatubang sa mahabang panahong pagkakahinog ng ating nilalayon at pinagbubuhusan ng pagod.  Nagagawa ito sa pamamagitan ng pagtalima sa ibang bagay na samantala'y nasa kahinugan na at tinatawag ang ating pansin.  Kung sisipatin mula sa labas ng kultura, maaari ngang basahin ito na isang pagpapaliban o pagpapabukas. Kung mauunawaan ang kulturang pumapaloob dito, masasabing ito'y bunga lamang ng pag-aantabay sa pamumukadkad ng mga ipinunlang binhi.  Isang paghihintay sa kaganapan na samantala ay pinupuno ng iba pang pinagkakaabalahan....  Inaantabayanan natin ang mga pangyayari at inaagapan ang mga pagkakataon samantalang maya't maya'y huli sa mga nakatakdang gawain alinsunod sa orasan (165-66, 204).

    Nakapupukaw na obserbasyon ito, base sa kostumbre't idyomang sinuri't kinilatis upang masalat ang paghawak sa panahon at sa espasyo sa pakikipag-ugnayan. Ngunit esensiyal at permanenteng katangian ba ito? Mapapagkamalan nga kung hindi lilinawin ang tiyak na yugto ng kasaysayang kinalalagyan nito, pati ang modo ng produksyon, paghahanapbuhay, alitan, libangan, kapaligiran, atbp. Walang pasubali na ang mga masamang hilig ng mayorya sa dula at pelikula na itinala ni Nicanor Tiongson ay bunga ng determinadong taktika ng kapitalistang midya. Nilagom sa ilang pormula ang namamayaning sukat ng kahalagahan: "Maganda ang maputi; masaya ang may palabas; mabuti ang inaapi; at maganda pa ang daigdig" (335). Sinusunod pa kaya ito ngayon?

Pagkakawing at Liberasyon ng Diwa

    Alam natin na hindi tahas na kapitalismong industriyal ang antas ng ekonomya natin. Hanggang assembly plant lamang tayo; wala tayong pabrikang yumayari ng malalaking makina, makinarya sa pabrika ng eruplano o tren o kompyuter. Apektado ang isip, damdamin at kilos natin. Sa unang malas, partikular ang mga gawing itinala sa isang piyudal at agraryong ekonomya, isang pesanteng milyu. Nagpatuloy ang mga gawi o "habitus" (kataga ni Bourdieu) sa isang transisyonal na modo ng produksyon at reproduksyon sa mala-pyudal na sitwasyon, bagamat tinablan na ng modernisasyon at nagkabisa na ang chronarchy sa mga nakatira sa kalunsuran. Kadalasan, ang modernisasyon ay katumbas ng paglaganap ng Amerikanisadong estilo ng pamumuhay.

    Sa ibang salita, limitado ang mga katangiang empirikal na itinuturing na wagas na buod ng diwa o sensibilidad ng Filipino. Magugunita na kamakailan lamang, itinuring ang hiya kompleks at utang-na-loob syndrome na istereotipikal na katangian ng mga Filipino sa kapatagan. Maraming halimbawang ganito ang mapupulot sa mga tourist guidebooks, sa mga teksbuk sa antropolohiya at sosyolohiya, sa mga cookbooks, sa mga palatuntunan sa radyo at TV, pelikula, at balitaktakan sa Internet, Facebook, atbp.

    Ang ideolohiya ng nakararami ay nakasalig pa rin sa di-pantay at litong takbo ng ekonomiya. Sanhi ito sa pinaghalong piyudal na kaayusan (laluna sa mga hacienda't plantasyon), kapitalistang pabrika, at komersiyong inuugitan ng korporasyang transnasyonal at kompyuterisadong transaksyon ng negosyo. Iba na ang disiplina ng upisina sa Makati kaysa araw-araw na gawain sa bukid o sa dagat ng mga maliliit na mangingisda. Mahigpit pa rin ang pagsasalisi at polarisasyon ng kanayunan at kanlunsuran sa ating kasaysayan, isang leitmotif na masasaksihan sa maraming pintura, awit, at pelikula, halimbawa, sa pinagpugayang Norte ni Lav Diaz. Magaling ngunit anong halimbawang maisasapraktika ng masa sa anarkistang indibidwalismo ni Diaz?

Anatomya ng Paglilipat

    Masinop na naimbentaryo na ni Eqbal Ahmad ang mga gawi't saloobin ng transisyonal na lipunan sa kanyang sanaysay, "The Contemporary Crisis of the Third World."  Mababanggit ang pamamayani ng "generalized logic of caution," puspos ng pag-aantabay. Maingat at matalas iyon sa pagmamasid sa takbo ng mga pangyayari, laging handa sa pagsunggab sa anumang pagkakataong susulpot--samakatwid, oportunista sa pagkakawang-gawa't pakikiramay.

    Karaniwang paksa na ang paglulusaw ng pagkakaiba ng pribado at publikong larangan. Trato ng pulitiko o upisyal sa kanilang posisyon na iyo'y paraan upang pagsilbihan ang pamilya't kamag-anak. Patuloy ang dinastiya ng mga pamilya sa pulitika, walang tunay na programang pambansa ang mga partidong ginagamit upang isulong ang kapakanan ng kadugo o katribu o karehiyon. Dahil sinugpo ng Amerikanong mananakop ang nasyonalistikong diskurso, lumala ang guwang na humahati sa pribado at publikong espasyo.

    Obserbasyon ni Niels Mulder, antropolohistang iskolar: "Philippine society has no tradition of a legitimate, a morally-backed state, and that the public sphere has not evolved into a moral order" (64). Hindi totoo. Taglay ng rehimeng hinirang ng Amerika ang isang tipo ng moralidad. Masisilip iyon sa pagkakabit ng Estado sa pagtataguyod ng pansariling kapakanan ng iilang parasitikong pamilya o angkan ng oligarkiyang kumikilos bilang bloke ng mga komprador, mga panginoong may-lupa, mga burokrata-kapitalista.

     Ang Estadong neokolonyal ay kontrolado ng oigarko at suportado ng U.S. Kung may maibubukod na "public sphere" at "civil society," ito'y nalilikha ng mga kilos at sikap ng pangmasang program ng mga organisasyong tutol sa US imperyalismo. Sapagkat walang soberanya sa pulitiko (susog ni Sen. Jose Diokno [1984]), ang oligarkong uri ay hindi puwedeng pumanday ng isang programang makabayan sa pagbuo ng ekonomyang makapagdudulot ng trabaho at kasaganaan sa nakararami. Walang lehitimo ang poder o lakas, walang awtoridad na dulot ng pagpayag o pagsang-ayon ng masa.

    Lumalabas na marupok ang pundasyon (materyal at ideolohikal) ng oligarkiya sapagkat umaasa sila sa kliyente-patrong pakikitungo na retorikal lamang. Pansin ni Barrington Moore Jr. tungkol sa obligasyong resiprokal: "In practice, violations of reciprocity are commonplace at all levels of civilization" (507). Sa dagling pisil, ang motor ng lipunan ay umaandar sa pamamagitan ng dahas, pandaraya at panunuhol, sinuhayan ng manaka-nakang pagsang-ayon at kaipala'y patalistikong pagpapaubaya ng madla.

    Pagnilayin natin ang pagsusumang ito sa kasaysayan ng maraming sibilisasyon. Kamukha ito nina Toynbee at Weber--may telos o sadyang pupuntahan ang takbo ng sibilisasyon. Lubhang pesimistiko't makitid na pakiwari ang opinyon ni Moore, na may pagkakaiba sa mga sikolohistang Filipino na may tiwala pa sa hiya kompleks at teorya ng pakikipagkapwang madulas (tinaguriang "smooth interpersonal relations" ng mga dalubhasa sa maka-Establisimyentong agham-panlipunan).

Pasiglahin ang Mapanuring Sensibilidad

    Tungkulin natin ang masinop at matiyagang pagsubaybay sa mga pangyayari sa ating kapaligiran. Subalit hindi sapat ang makitid at palasukong empirisistang pag-uusisa. Kailangang bulatlatin at tistisin ang koneksiyon integral ng bawat elemento o salik, ang dinamikong metamorposes ng mga ito sa isang nagbabagong totalidad. Pagkatapos, atupagin ang paglapat ng etika o paghahatol sa halaga ng bawat nangyari--sino ang napinsala? sino ang nakapagwagi't nagkaroon ng bentaha?  Imbentaryo't paghuhusga ang nararapat
tuparin upang makabuluhan ang pag-aaral ng direksiyon ng kasaysayan.

    Kalahok nito, dapat pahalagahan natin ang mga hangarin at mithiin ng taumbayan sa harap ng mapanganib at marahas na kapaligiran. Iyon ay protesta sa tadhana sapagkat nagsisiwalat ng katotohanan. Iyon ay pagtanggap din sa realidad, sa pangangailan, sapagkat nagpapaliwanag ng kung ano ang maari at kung ano ang hindi maaari sa sitwasyong namana, na ating sinasala't pinagaayaw-ayaw upang mapabuti ang kasalukuyang kalagayan (Barthes). Huwag nating kalimutan ang turo ni Engels na ang kolektibong kalayaan ay hugot sa pagkilala sa nesesidad, sa kung ano ang maari at di-maari sa situwasyong kinagisnan.

    Nakasentro ang ganitong pagtatasa sa transisyonal na proseso ng ating kabuhayan. Nakasingit tayo sa pesanteng lohika ng pag-iingat at sa proletaryong lohika ng matapang at mapangahas na pagsubok. Naipit tayo sa dalawang nagbabanggaang guhit ng hanggahan, ang matanda at bata: "haunted by the past, fevered with dreams of the future" (Ahmad). Maipagugunita ang untag ni Walter Benjamin: "There is no document of culture which is not at the same time a document of barbarism."  Samakatwid, magkapiling ang barbarismo at kabihasnan, ang paurong at pasugod, ang ideolohiya at utopya, sa alegorya ng balikatang pambansa (tungkol sa alegoryang nasyonal, tingnan si Jameson). Damay ang lahat. Dapat himayin ang kinahinatnang ito sa konkretong pagkakasilid sa bawat yugtong partikular ng karanasang pangkalahatan.

    Napakaselan ang imbestigasyong ito tungkol sa mga pwersang nagtatagisan sa bawat tiyak na arena ng pulitika. Sa ganitong panukala, dapat hatiin ang panahon sa tatlong parte: ang pangmatagalan o epokal, ang yugtong maikli o pang-dekada, at ang pang-araw-araw o conjunctural. May masasalat ding kagyat o agarang tempo, sa pagdalumat ni Marx (Bensaid, 69-94).

    Lumugar na tayo sa proseso ng diyalektikang pagsisiyasat. Sa pagdurugtong at pagtimbang sa mga pangyayaring dulot ng bawat antas o baytang ng kasaysayan, haharapin natin ang mga pagkakataong maaring kumakapa-kapa ng puwang sa daloy ng pangyayari, puwang kung saan mahuhuli at malilinang ang pagkakataong mabisa sa pagbabago ng sitwasyon. Dapat sanayin ang pulutong ng organikong intelektuwal ng pambansang demokrasya sa taktika ng giyera ng posisyon at sa estratehiya ng giyera ng maniobra (mga konseptong hiram mula sa diskurso ni Gramsci), kapwa hinihingi ng iba't ibang klima, kondisyon at kaigtingan ng pakikibaka.
   
Wala pang Senyal ng Pagsabog ng Pinyata

    Sa pangkalahatan, mahihinuha na nasa yugto pa tayo nina Rizal at Del Pilar, hindi pa sa kahinugan nina Bonifacio at Crisanto Evangelista. Iba't ibang antas ng kamalayan ang dapat ihanay at hasain nang mahusay upang maging handa sa mabilisang mobilisasyon. Pahintulutan ang lahat ng eksperimentasyon sa paglikha ng iba't ibang porma o hugis ng sining, ng paglalahad, sapagkat kailangang ilantad na ang namamayaning hugis ng kapaligiran, partikular ang mabighaning ilusyon, pagbabalat-kayo at mapagkunwaring imahen sa mass media.

    Tinutukoy ko rito ang kapangyarihan ng komoditi-petisismo. Mapapansin ito sa advertising at karatula, sa TV at Internet, knulapulan ng mga larawang/penomenang nagpapanggap na natural o makatao. Masidhi ang dating at impak nito sa lipunang neokolonyal na pinalibutan ng gahiganteng mall, tindahan ng pangako't panaginip ng kasayahan at kaluwalhatian. Sa katunayan, iyo'y magarbong bilangguan ng delusyon at mapanghumaling na pagwawala't pagpapatiwakal.

    Sa kabilang banda, dagdag na halimbawa ito ng ideyang mapanlinlang. Pag-isipan ang payak na saad sa isang aralin tungkol sa unyonismo na madalas matagpuan sa babasahing pampaaralan o pangmadla. Suliraning nakababagabag ito: "Ang interes ng mga manggagawa ay matumbasan ng wastong halaga ang lakas paggawang naiambag nila sa mga produktong kanilang nalilikha" (EILER). Puwede bang maibigay ng kapitalista ang "wastong halaga"? Sino ang may kapangyarihang magpasiya? Interes ba ito ng lahat, sa kabuuan, sa kolektibong pagtaya? Maaaring ibunyag ang konteksto nito, haimbawa, sa paglalayong pansining (aesthetic distance) o sa alienation-effekt na sinubok ni Bertolt Brecht. O sa mga samut-saring pamamaraan sa makabagong sinemang independiente.

    Mungkahi kong dapat itakwil ang dogmatiko at sektaryanistikong hilig ng ating palasintahing guniguni. Bukod sa realismong kritikal na iminungkahi nina Lukacs at Engels, magagamit ang taktika ng photomontage, halimbawa, at iba pang estratehiya't taktikang imbento ng mga konstruktibistang Ruso o ng mga suryalistikong artista tulad nina Cesar Vallejo at Pablo Neruda, pati na ang alegoryang pantasya nina Lu Hsun, Luis Bunuel, Kidlat Tahimik, atbp.

    Sa pedagohikal na situwasyon, magagamit kahit na ang mga tula nina Jose Corazon de Jesus o Benigno Ramos sapagkat kalakip ng kanilang tradisyonal na estilo ang sigla at kislap-diwang sumusuway sa malupit na paghahari ng imperyalismo't alipores nito. Adhikain nating pagtibayin ang nagkakaisang hanay, ang blokeng historikal ng progresibong kilusan. Reponsibilidad natin ang palusugin ang ganitong diyalektikang metodo't pananaw sa lahat ng penomenong kultural sa komplikadong proseso ng ating pakikibaka.

    Sa trabahong ito, wika ay napakakritikal na instrumento, mithiin at tampulan ng pagsikhay. Tungkulin ng aktibistang liderato ang tipunin, salain at pag-ugnayin sa integral na pananaw ang watak-watak na sentido ng ordinaryong mamamayan, laban sa alyenasyon at mahikang panlilinlang ng burgesyang aparato. Wika ang gumapi sa ating kasarinlan, wika rin ang kasangkapan sa paghuhunos at pagmumulat. Alalahanin natin ang leksiyon sa pangitaing inihayag ni Salvador Lopez, awtor ng makasaysayang libro, Literature and Society: "...Our national language, Filipino, is destined to grow and spread because it is necessary for the promotion of national unity and integration as well as for the education of a truly literate and progressive people" (65).

Pansamantalang Pahimakas

          Sa paglalagom, maigigiit na ang larangan ng kultura ay larangan ng pagtatagisan ng ideolohiya. Sa daloy ng tunggalian ng mga uri sa kasaysayan, naglalaban ang mga puwersa ng kaisipan, ugali, damdamin, saloobin, adhikain, na repleksiyon ng lugar ng mga grupo sa produksiyon.  Ang ugnayang sosyal na batay sa moda ng pagyari sa bawat yugto ng kasaysayan ay kaagapay o nakakawin sa ideolohiya (pananaw sa mundo), sa spero ng kultura.

    Taglay ng bawat pangkat ang pangitain-sa-mundo o ideolohiya na rason, manapa'y rasyonalisasyon, ng kanilang posisyon sa lipunan. Taglay ng oligarko ang kanilang tradisyonal na pamantayan. Taglay naman ng uring trabahador at gitnang saray ng lipunan na lumilikha ng halaga, ng mga gamit sa kabuhayan, ang kanilang organikong ideolohiya na nilagom sa pilosopiya ng materyalismong diyalektika't historikal na nakaugat sa buhay at gawa ng mga bayaning Rizal, Bonifacio, Mabini, Crisanto Evangelista, atbp. Magkakontra ang dalawang pananaw na ito nakasalig sa sistema ng produksyon at reproduksyon ng kongkretong buhay sa lipunan.

    Sa ordeng neokolonyal, ang naghaharing ideolohiya ay kagamitan ng mga nagmamay-ari. Nakasentro ito sa komoditi-petisismo, sa pag-samba sa salapi/bilihin.  Itinuturing ng burgesyang mentalidad, ng indibidwalistikong kaisipan, na ang mga bagay sa kapaligiran ay gumagalaw, nag-uutos, nag-uudyok, at pumatnubay sa araw-araw na buhay. Sa gayon, laganap ang alyenasyon kung saan ang tao/indibidwal ay waring instrumento ng mga produktong yari ng kolektibong lakas. Naging makapangyarihan din ang mga institusyong humiwalay sa kontrol ng tao, pati mga istrukturang gumagabay sa lipunan na likha ng kolektibo. Paano malulunasan ang alyenasyon, kaakibat ng inhustisya at pagmamalabis, na kinakatawan ng naghaharing kultura't marahas na aparato ng Estado?

    Sinikap ditong maihapag ang isang borador ng kagyat na pagsipat sa problema ng neokolonyang kulturang imiiral. Sa ilang halimbawa, sinikap suriin ang ideolohiyang sumusuhay sa bulok na relasyong piyudal at patriyarkal na minana natin sa tradisyon ng pananampalataya at pamahiing dumidisiplina sa buhay ng maraming maralita. Panimulang pagsubok lamang ito, hindi kongklusyon. Ang buod ng tesis dito ay nakalakip sa ilang tanong: Anong mga palatandaan ang makikita sa mga kilos, gawa at kolektibong pagsisikap ng nakararami na dapat linangin, palusugin at paunlarin upang makabuo ng siyentipiko, popular, makabayan at mapagpalayang kabihasnang tumutugon sa pangangailangan ng nakararaming Filipino sa modernong yugto ng kasaysayan?  Paano natin makakamit ang dignidad at kabutihang sangkap ng humanidad sa buong mundo?  Ano ang dapat buwagin, panalitihin, at likhain? Kolektibong proyektong ito kaalinsabay sa politikang kilusan ng mayorya tungo sa pagtatamo ng kasarinlan at pambansang demokrasya.

    Sa muni ko, dapat gamitin ang diyalektikal na sukat sa pagsusuri sa baligho't balintunang kalakaran. Mapasisigla natin ang grupo ng organikong intelektwal ng masa kung sisikapin nating tuklasin at tarukin muli ang ispesipikong mekanismo ng mga ugali, kaisipan, saloobin, sa isang tiyak na sitwasyon. Pagkatapos, maiging himayin natin ang negatibong bahagi o puwersa na nagpapanatili sa kasamaan at kahirapan, at ang positibong bahagi na sumasalungat doon--ang tendensiyang utopiko o mapangarap, na pinagmumulan ng mapanlikhang pagbabago.

    Sa wakas, sikapin nating paglangkapin ang magkasalungat na salik/sangkap ng ating lipunan sa pulitika ng blokeng historikal ng makabayang partido ng mga anak-pawis, ng nakararaming mamamayan. Layon natin ang maisapraktika ang demokrasyang popular, ang partisipasyon ng lahat, sa pagbuo ng isang bansang makatarungan, masagana, at nagtatamasa ng tunay na kasarinlan.  Sa mga komentaryo sa kultura, sa mga pangyayaring may kinalaman sa batayang prinsipyo't paninindigan, ilapat natin ang dalawang hakbang na naipanukala ko rito. Sa gayon, mabibigyan natin ng matatag na oryentasyon ang plataporma ng masa tungo sa pagbagagong-buhay.


SANGGUNIAN

Agoncillo, Teodoro and Oscar Alfonso.  History of the Filipino People. 
    Queen City: Malaya Books, 1967. Nakalimbag.
Agoncillo, Teodoro and Milagros Guerrero.  1970.  History of the Filipino People. 
    Quezon City: R.P. Garcia Publishing Co, 1970.  Nakalimbag.
Ahmad, Eqbal.    "The Contemporary Crisis of the Third World."  Monthly Review (1981) 32.10: 1-12. Reprinted in Third World Studies Dependency Papers. Series No. 34 (June 1981): 1-11.  Nakalimbag.
Althusser, Louis.  Lenin and Philosophy and Other Essays.  London:; NLB, 1971.       Nakalimbag.
Barthes, Roland.  1996.  "The Tasks of Brechtian Criticism."  In Marxist Literary     Theory: A Reader, ed. Terry Eagleton and Drew Milne, 136-40.  New     York:     Blackwell, 1996.  Nakalimbag.
Benjamin, Walter.  1977.  "Reply." In Aesthetics and Politics, tr. ed., Ronald     Taylor, 134-41.  New York: New Left Books, 1977.  Nakalimbag.
Bensaid, Daniel.  Marx For Our Times.  New York: Verso, 2002.   Nakalimbag.
Constantino, Renato.   The Philippines: A Past Revisited.  Queen City: Tala
    Publishing Services, 1975.  Nakalimbag.
De Manila, Quijano [Nick Joaquin].  1983.  Discourses of the Devil's Advocate.      Manila: Cacho Hermanos Inc, 1983.  Nakalimbag.
Diokno,Jose W.  Anti-Americanism: Twenty-four Questions About Filipino     Nationalism.  Manila: Kaakbay Primer Series No. 2, 1984.      Nakalimbag.
Dray, William H.  Philosophy of History.  Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall, 1964.  Nakalimbag.
EILER.  Pambungad na Araling Mangggawa.  Manila: Ecumenical Institute for Labor Education and Research, 1984. Nakalimbag.
Ellao, Janess Ann & Dee Ayroso.  "20 years after Flor Contemplacion, Filipino migrants suffer same exploitative conditions."  Bulatlat (March 17, 2015).
    <http://bulatlat.com/main/2015/03/17/20-years-after-flor> Web.
Engels, Fredrick.  Anti-Duhring.  New York: International Publishers, 1939.  Nakalimbag.
Fischer, Ernst.   How To Read Karl Marx.  New York: Monthly Review Press,     1996.  Nakalimbag.
Foucault, Michel.  Language, counter-memory, practice.  Ithaca, NY: Cornell     University Press.  Nakalimbag.
Gramsci, Antonio.  Selections from the Prison Notebooks.  New York:
    International Publishers, 1971.  Nakalimbag.
Guerrero, Amado.  Philippine Society and Revolution.  Manila: Pulang Tala,     1971.  Nakalimbag.
Hobsbawm, E.J..  Primitive Rebels.  New York: W.W. Norton, 1959.     Nakalimbag.
Ileto, Reynaldo.   "Outlines of a Non-Linear Emplotment of Philippine
    History."  In The Politics of Culture in Global Capital, ed. Lisa Lowe and
    David Lloyd, 99-131.  Durham NC: Duke University Press, 1992.      Nakalimbag.
-----.   Filipinos and Their Revolution.  Quezon City: Cambridge University
    Press, 1998.  Nakalimbag.
Jameson, Fredric.  The Jameson Reader.  Malden, MA: Blackwell, 2000.  Nakalimbag.
Lopez, Salvador.   "Literature and Freedom."  Asia ang Pacific Quarterly xi. 3 (Autumn): 65-70, 1979.  Nakalimbag.
Maggay, Melba Padilla.   Pahiwatig: Kagawiang Pangkomunikasyon ng Filipino,     Quezon City:  Ateneo de Manila University Press, 2002.   Nakalimbag.
Mandel, Ernest.  Introduction to Marxism.  London:  Inks Links, 1998.      Nakalimbag.
Mao Tsetung  Selected Works of Mao Tsetung.  Peking: Foreign Languages     Press, 1977.  Nakalimbag.
Marshall, Gordon,ed.  A Dictionary of Sociology.  New York: Oxford
    University Press, 1998.  Nakalimbag.
Marx, Karl & Frederick Engels.  Selected Works.  New York: International     ggPublishers, 1968.  Nakalimbag.
Moore, Barrington, Jr.  Injustice: The Social Bases of Obedience and Revolt.      White     Plains, NY: M.E. Sharpe Inc, 1978.  Nakalimbag.
Mulder, Niels.  Inside Philippine Society: Interpretations of Everyday Life.      Quezon City: New Day Press, 1997.  Nakalimbag.
Pomeroy, William.  The Philippines: Colonialism, collaboration and resistance!      New York: International Publishers, 1992.  Nakalimbag.
San Juan, E.   US Imperialism and Revolution in the Philippines.  New York:     Palgrave, 2010.  Nakalimbag.
-----.  Between Empire and Insurgency: The Philippines in the New Millennium.      Quezon City: University of the Philippines Press, 2015.  Nakalimbag.
Schirmer, Daniel and Stephen R. Shalom.  The Philippines Reader. Boston:       South End Press, 1987.  Nakalimbag.
Soliongco, I.P.  "On American Literature and Filipino Society."  In     Rediscovery,     ed. Cynthia Nograles Lumbera and Teresita Gimenez     Maceda, 209-218.  Metro Manila:National Book Store, 1983.  Nakalimbag.
Sturtevant, David.  Popular Uprisings in the Philippines, 1840-1940.  Ithaca: Cornell University Press, 1976. Nakalimbag.
Tiongson, Nicanor.  "Four Values in Filipino Drama and Film."  In Affirming the Filipino, ed. Ma. Teresa Martinez-Sicat and Naida Rivera, 335-352.  Quezon City: Dept of English, University of the Philippines, 204.
Tolentino, Rolando & Josefina Santos, eds.  Media at Lipunan.  Quezon City: University of the Philippines Press. 2014.  Nakalimbag.
Velez, Tyrone.  "Jobs Fair enforcing brain drain, says labor group."      Bulatlat (June 10, 2014).
           <bulatlat.bcom/main/2014/06/10/jobs-fair-group>  Web.
Veneracion, Jaime.  Agos ng Dugong Kayumanggi.  Quezon City: Education     Forum, 1987.  Nakalimbag.
Wood, Ellen Meiksins.   Democracy Against Capitalism.. New York:
    Cambridge University Press 1995.  Nakalimbag.   ###